Józef Łepkowski
O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Gołańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna
Kraków 1866
Sygnatura MAG WF 1950
Józef Łepkowski (1826-1894) był krakowskim archeologiem i historykiem.
Jako pierwszy w Polsce profesor archeologii objął nowoutworzoną katedrę archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Pełnił również funkcję Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/204664
W 1863 roku Józef Łepkowski odbył wyprawę naukową do Wielkopolski, na Kujawy i Pałuki.
Odwiedził Rogoźno, Kcynie, Dobieszewko, Gołańcz, Żnin, Gąsawę, Pakość, Kościelec, Inowrocław Gopło, Kruszwicę Strzelno i Mogilno.
Rok wcześniej odwiedził Gniezno i Trzemeszno.
Książka „O zabytkach Kruszwicy, Gniezna i Krakowa oraz Trzemeszna, Rogoźna, Kcyni, Dobieszewka, Gołańczy, Żnina, Gąsawy, Pakości, Kościelca, Inowrocławia, Strzelna i Mogilna” zawiera relacje z tych podroży.
Przeczytać w niej możemy obszerne opisy miast, zabytków i historycznych pamiątek.
Kto zdobył dla Polski most ongi opaleński a dziś toruński ?
Odbitka z Gazety Grudziądzkiej
Redaktor odpowiedzialny Lucjan Głodkowski
Grudziądz 1934
Sygnatura MAG 21302
Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/68806/
Wiktor Kulerski (1865-1935) był wieloletnim wydawcą „Gazety Grudziądzkiej”, która w okresie zaboru pruskiego ukazywała się w nakładzie 128.000 egzemplarzy i była trzecim największym dziennikiem w Rzeszy.
W latach 1920-1921 Wiktor Kulerski z ramienia Międzynarodowej Komisji Granicznej, zaangażował się w wytyczenie granicy między Pomorzem a Niemcami.
Dzięki niemu przekazano Polsce most na Wiśle w miejscowości Opalenie naprzeciwko Kwidzyna.
Most został w 1928 roku przeniesiony do Torunia i do dziś służy jego mieszkańcom.
Przy jego budowie zginęło jednak ośmiu robotników.
O tym okresie działalności Wiktora Kulerskiego opowiada niewielka broszura z 1934 roku.
W 1934 roku most w Toruniu oddano do użytku, zapominając jednak o uhonorowaniu zasług Wiktora Kulerskiego.
Oczywiście celem Wiktora Kulerskiego nie było zabranie mostu z Opalenii i przeniesienie go do Torunia – ten pomysł wyszedł z gabinetu wojewody pomorskiego Wiktora Lamota dopiero w 1928 roku.
Działając w Międzynarodowej Komisji Granicznej w 1920 i 1921 roku Wiktor Kulerski walczył o jak najkorzystniejszy dla Polski przebieg granicy z Niemcami.
Most w Opaleniach miał duże znaczenie strategiczne, jednak pod warunkiem posiadania również przyczółka mostowego.
Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/68806/
Traktat Wersalski prowadził granicę przez środek Wisły, czyniąc ją bezużyteczną dla Polski.
Międzynarodowa Komisja Graniczna Północno-Zachodnia i Zachodnia liczyła sześciu członków z Francji, Anglii, Włoch, Japonii, Polski i Niemiec.
W razie równości głosów decydował przedstawiciel Wielkiej Brytanii.
Wnioski polskie popierał przedstawiciel Francji pułkownik Gardan.
Wiktorowi Kulerskiemu udało się zdobyć przyjaźń Włocha pułkownika Toniniego.
Komisarz angielski pułkownik Boger brał za to stronę Niemiec, jednak i jego przychylność udało zdobyć się Kulerskiemu po odbyciu twardej, męskiej rozmowy.
Dzięki temu stała się rzecz niemożliwa – cały nurt Wisły znalazł się w granicach Polski, co umożliwiło otwarcie rzeki dla swobodnej polskiej żeglugi.
Przy okazji Polsce przypadł również cały most w Opaleniach.
Odwiedzając Opalenie (pow. tczewski) i Grabówko (pow. kwidzyński) jeszcze dziś można oglądać stojące w Wiśle olbrzymie filary rozebranego mostu.
Zygmunt Mocarski
Nauka i oświata na Pomorzu, Warmii i Mazurach
Nadbitka ze „Słownika Geograficznego Państwa Polskiego”, t. 1,
Warszawa 1938
Sygnatura SIRr XXXI/90
Zygmunt Mocarski był pierwszym dyrektorem Książnicy Miejskiej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Uczynił on z Książnicy największą i najważniejszą bibliotekę na Pomorzu.
Mocarski uczestniczył w życie naukowe i kulturalne Torunia.
W 1926 roku założył Towarzystwo Bibliofilów im. Lelewela, którego był prezesem do 1939 r.
Przez cały okres międzywojenny pełnił również funkcję sekretarza Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
Zygmunt Mocarski sam prowadził badania naukowe nad dziejami kultury, książki czy oświaty.
Foto: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/68814
Efektem jego zainteresowań jest wartościowy szkic poświęcony nauce i oświacie na Pomorzu, Warmii i Mazurach.
Autor podsumowuje dotychczasowe ustalenia dotyczące rozwoju nauki na ternie Prus Królewskich, Warmii i Prus Książęcych w średniowieczu, epoce nowożytnej.
Wiele miejsca poświecił sytuacji w Prusach Zachodnich i Wschodnich w okresie zaboru pruskiego.
Na dziejach nauki i oświaty odcisnęła swoje piętno nierówna walka Polaków z niemieckimi badaczami i stowarzyszeniami naukowymi wspieranymi i faworyzowanymi przez władze pruskie.
Autor przypomina wkład polskich uczonych w rozwój nauki i szkolnictwa.
Podkreśla rolę Torunia, Chełmna i Pelplina w obronie języka i kultury polskiej.
Wspomina o ożywionej działalności regionalistów wśród Kaszubów i Mazurów.
Przedstawia sylwetki zasłużonych badaczy:
- ks. Stanisława Kujota
- Floriana Cejnowy
- Hieronima Derdowskiego
- Walentego Fiałka
- Aleksandra Majkowskiego
- Józefa Łęgowskiego
