Next Page
Przemysław Dymek
Toruńska Dywizja
4. Dywizja Piechoty w latach 1921 – 1939
Wydawnictwo Napoleon V
Oświęcim 2015
Sygnatura SIRr XXV/46
4 Dywizja Piechoty została utworzona 16 kwietnia 1919 roku.
Uczestniczyła w wojnie polsko-ukraińskiej i w wojnie polsko-bolszewickiej.
W październiku 1921 roku dowództwo dywizji zostało przeniesione do Torunia i przez cały okres międzywojenny było związane z naszym miastem.
Właśnie historia tej Toruńskiej 4. Dywizji Piechoty w latach 1921 -1939 jest przedmiotem polecanego opracowania.
Autor poświecił drugą część książki losom dywizji w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku.
Dywizja składała się z następujących jednostek:
- 14 Pułk Piechoty z Włocławka
- 67 Pułk Piechoty z Brodnicy
- 63 Toruński Pułk Piechoty
- 4 Kujawski Pułk Artylerii Lekkiej (Inowrocław)
Autor wykorzystał bogaty materiał źródłowy.
Opisał rodowód i dzieje pułków tworzących dywizję, przedstawił działania administracyjne i proces szkoleniowy, ukazał służbę garnizonową, w końcu zanalizował możliwości militarne dywizji i jej szlak bojowy w czasie całej kampanii wrześniowej.
Opracowanie uzupełniają obsady personalne 4. Dywizji Piechoty oraz noty biograficzne dowódców poszczególnych oddziałów dywizji.
Załączono mapy sytuacyjne oraz liczne archiwalne zdjęcia.
Jacek Tylicki
Materiały archiwalne do biografii artystów w nowożytnej Brodnicy
Wydawca:
Muzeum w Brodnicy
„Multi” B. Grzybowska – T. Siekierski
Brodnica 2014
Sygnatura SIRr I/54
Profesor UMK, dr hab. Jacek Tylicki jest wybitnym specjalistą w zakresie historii europejskiej sztuki nowożytnej (malarstwa, rysunku, rzeźby i grafiki).
Spod jego pióra wyszły bardzo ważne dysertacje, znajdujące się w zbiorach Książnicy:
- Bartłomiej Strobel : malarz epoki wojny trzydziestoletniej / Toruń 2000
- Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI i pierwszej połowy XVII wieku / Toruń 2005
„Materiały archiwalne do biografii artystów w nowożytnej Brodnicy” powstały dzięki kwerendzie odbytej przez autora w Centralnym Archiwum Ewangelickim w Berlinie.
Znajdują się tam księgi metrykalne parafii ewangelickiej w Brodnicy z lat 1630-1797.
W księgach tych znajduje się wiele informacji o przedstawicielach rzemiosł artystycznych – zwłaszcza o złotnikach.
Są wymieniani w księgach również rzeźbiarz i malarze.
Księgi metrykalne wymieniają mistrzów i czeladników.
Monografia zawiera blisko 30 biogramów
Ignacy Koschembar-Łyskowski urodził się 12 września 1820 roku w majątku Mileszewy na ziemi michałowskiej.
Folwark obejmował 650 ha ziemi.
Ukończył gimnazjum w Chełmnie w 1843 roku.
Studiował teologię we Fryburgu, Bonn i Wrocławiu.
Niestety zachorował wtedy na tyfus i musiał przerwać studia.
Co gorsze nabawił się gruźlicy kości, bardzo ciężkiej i nieuleczalnej wówczas choroby, a przy tym niezwykle bolesnej.
Zmagał się z nią przez całe życie.
Wracając powoli do zdrowia wydał w 1847 roku w Brodnicy u niemieckiego drukarza Carla Augusta Köhlera tomik swoich wierszy „Poezye Ignacego Łyskowskiego ziemianina na Michałowskiej ziemi”.
W tej samej drukarni wydal w 1848 roku swoje polityczne credo pod tytułem „Słowa prawdy”.

Źródło: Album posłów polskich na sejmie pruskim i parlamencie niemieckim od 1873 do 1876 roku. Z. 1-5 / [M. D. Chamski] ; portrety rys. przez F. Tegazzo. Toruń : Księgarnia Nowa (W. Małecki), 1877, Sygnatura MAG TN 7784
W duchu pozytywistycznym wzywał szlachtę i duchowieństwo do pracy organicznej na rzecz oświecenia i uobywatelnienia ludu.
Sam również wiele wysiłku poświęcił rozwojowi swojego gospodarstwa.
Na okres Wiosny Ludów przypada początek jego działalności publicznej.
W 1848 roku został delegatem powiatów brodnickiego i lubawskiego do ogólnoniemieckiego Zgromadzenia Narodowego we Frankfurcie nad Menem.
Zaangażował się w rozwój na Pomorzu działalności Ligii Polskiej.
W 1850 roku został pierwszym redaktorem naczelnym czasopisma „Nadwiślanin”, które wychodziło w Chełmnie w drukarni Józefa Gółkowskiego.
W Chełmnie w 1851 roku wydał też podręcznik rolnictwa „Gospodarz Prus Zachodnich czyli poradnik gospodarski dla pomniejszych właścicieli rolniczych”.
Był to niezwykle popularny podręcznik o czym świadczy, że miał aż 12 wydań i 100 tysięcy sprzedanych egzemplarzy.
Troska o podniesienie poziomu rolnictwa była jednym z najważniejszych pól działalności Ignacego Łyskowskiego.

Album biograficzne zasłużonych Polaków i Polek wieku XIX. T. 2 / pod kier. kom. red., który składają Szymon Askenazy [et al.] ; Warszawa : Nakładem Maryi Chełmońskiej, 1903. s. 61, Sygnatura MAG 9371.02
Zorganizował on w 1861 roku okolicznych ziemian i włościan w Towarzystwo Agronomiczne Ziemi Michałowskiej.
Zajęło się ono wyjaśnianiem chłopom trudnej sztuki przechodzenia z trójpolówki na płodozmian oraz zakładaniem biblioteczek ludowych.
Łyskowski widział w „pracy racjonalnej” jedyną możliwość obrony polskiego mienia.
Twierdził, że wojują nie tylko ludzie, ale i kapitały.
Wyrazem tego było powołanie przez jego brata stryjecznego Mieczysława Łyskowskiego, razem z Teodorem Donimirskim i Antonim Kalksteinem „Banku Kredytowego Donimirski-Kalkstein-Łyskowski” w Toruniu w 1866 roku.
Ignacy Łyskowski w 1867 roku razem z Teodorem Donimirskim i Hiacyntem Jackowskim zwołał w Toruniu pierwsze posiedzenie sejmiku gospodarczego Polaków z Prus Zachodnich.
Obrady jego były wyrazem pracy organicznej.
Odtąd sejmik gospodarski zbierał się co roku.
Dyskutowano na nim o metodach rozwoju rolnictwa i nowych kapitalistycznych formach rozwoju działalności gospodarczej.

Teka Pomorska : kwartalnik regionalny poświęcony zagadnieniom kultury i sztuki : organ Konfraterni Artystów w Toruniu. Nr 2, Toruń, Lato 1936, Rok I, Sygnatura SIRr XXXIIIa/2a
W 1869 roku Ignacy Łyskowski, Ludwik Ślaski i Leon Czarliński powołali Towarzystwo Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim.
Celem towarzystwa było krzewienie oświaty i ochrona języka polskiego, ale też podnoszenie fachowej wiedzy rolników i rzemieślników.
W ciągu pierwszych 5 lat jego działalności założono około 40 bibliotek ludowych.
W 1877 roku w Pelplinie w drukarni Stanisława Romana ukazał się „Elementarz Polski” autorstwa Ignacego Łyskowskiego.
Również i on miał wiele wysokonakładowych wydań.
W 1866 roku Ignacy Łyskowski został wybrany posłem do sejmu pruskiego, gdzie starał się zapobiegać dyskryminacji języka polskiego.
Liczył on na próżno w tym względzie na oświecone i liberalne warstwy społeczeństwa niemieckiego.
Od 1881 roku był też posłem do parlamentu niemieckiego.
W 1875 roku Ignacy Łyskowski został wybrany pierwszym prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
Ignacy Łyskowski zmarł 14 lipca 1886 roku w Poznaniu.
Został pochowany w kościele w Lembargu (koło Mileszew) w krypcie pod wielkim ołtarzem.
Książki autorstwa Ignacego Łykowskiego dostępne w Książnicy Kopernikańskiej:
1. | Beitrage zur Beleuchtung der Gleichherechtigungsfrage der polnischen Sprache in Westpreussen zunaechst eine Denkschrift für die Mitglieder des Hauses der Abgeerdneten / Ignacy Łyskowski. – Posen : W. Łebiński, 1872. |
2. | Curiculum vitae / Ignacy Łyskowski. – Leipzig : Selbstverlag des Verfassers., 1861. |
3. | Elementarz polski napisany z polecenia Towarzystwa Moralnych Interesów / Ignacy Łyskowski. – Pelplin : E. Michałowski, [b. r.]. |
4. | Gospodarz / Ignacy Łyskowski. – Toruń : Wydawnictwo Młotkowski, 2006. |
5. | Gospodarz / przez Ignacego Łyskowskiego. – 2 popr. wyd. – Brodnica : C. A. Köhler, 1853. |
6. | Gospodarz / przez Ignacego Łyskowskiego. – 3 popr. wyd. – Brodnica : C. A.Köhler, 1861. |
7. | Gospodarz / przez Ignacego Łyskowskiego. – Brodnica : C. A.Köhler, 1853. |
8. | Gospodarz : według wymagań tegorocznych / przez Ignacego Łyskowskiego ; oprac. Bolesław Bardzki. – 6 popr. wyd. – Toruń : J. Buszczyński, 1893. |
9. | Gospodarz Prus Zachodnich czyli Poradnik gospodarski dla pomniejszych właścicieli rolniczych. Cz. 1, O rolnictwie / [Szymon]. – [Chełmno : J. Gółkowski, 1851]. |
10. | Gospodarz Prus Zachodnich czyli Poradnik gospodarski dla pomniejszych właścicieli rolniczych [Mikroforma]. Cz. 1 O rolnictwie/ [Szymon]. – Chełmno : Józef Gółkowski, 1851. |
11. | Listy Ignacego Łyskowskiego do Wojciecha Lipskiego / wydał Witold Jakóbczyk. – Toruń : Tow. Naukowe, 1939. |
12. | Die Nationalitaetsfrage der polnischen Bevoelkerung unter preussischer Herrschaft von einem Westpreussischen Polen 1875 / Ignacy Łyskowski. – Posen : J.I. Kraszewski, 1875. |
13. | Pieśni gminne i przysławia ludu polskiego w Prusach Zachodnich / Ignacy Łyskowski. – Brodnica : C. A.Köhler, 1854. |
14. | Pieśni gminne i przysławia ludu polskiego w Prusach Zachodnich / Ignacy Łyskowski. – Wyd. 2. – GNiezno : J. Chociszewski, 1907. |
15. | Poezye Jg. Łyskowskiego, ziemianina na michałowskiéj ziemi. – Brodnica : drukiem i nakładem C. A. Köhlera, 1847. |
16. | Rzecz o towarzystwie moralnych interesów ludności polskiej pod panowaniem pruskiem / przez Ignacego Łyskowskiego. – Poznań : M. Leitgebr, 1869. |
17. | Słowa prawdy / przez Ignacego Łyskowskiego. – Brodnica : nakł. i czcionkami C. A. Köhlera, 1848. |
18. | Sprawozdanie posła powiatu brodnickiego Ignacego Łyskowskiego o petycyi ludności polskiej Prus Zachodnich względem równouprawnienia języka polskiego z niemieckim. – Poznań : J. I. Kraszewski, 1873. |
19. | Szymon, Gospodarz Prus Zachodnich czyli Poradnik gospodarski dla pomniejszych właścicieli rolniczych. Cz. 1, O rolnictwie / Ignacy Łyskowski. – Chełmno : G. Gółkowski, 1851. |
20. | Trzy nauki gospodarskie napisane dla włościańskich gospodarzy / przez Ignacego Łyskowskiego. – Nowe wydanie. – Poznań : J. I. Kraszewski, 1876. |
21. | Trzy nauki gospodarskie napisane dla włościańskich gospodarzy / przez Ignacego Łyskowskiego. – Nowe wydanie popr. – Poznań : J. I. Kraszewski, 1883. |
Zainteresowanym osobą Ignacego Łyskowskiego polecamy znajdujące się w Książnicy Kopernikańskiej opracowania:
Szczepan Wierzchosławski
Ignacy Łyskowski 1820-1886
Polityk i publicysta, pierwszy prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu
Toruń 2013
Sygnatura SIRr IIIB/Łyskowski
Alojzy Tujakowski
Ignacy Łyskowski
Działacz społeczny i narodowy ziemi michałowskiej
1820-1886
Toruń – Brodnica 1977
Sygnatira SIRr IIIB/Łyskowski
Władysław Łebiński
Ignacy Łyskowski : życiorys
Poznań 1907
Sygnatura MAG 258844