Next Page
Toruń miastem wielu wyznań
Sesja naukowa z okazji 500-lecia reformacji
14 października 2017
Ratusz Staromiejski w Toruniu
Dnia 14 października 2017 r. w Toruniu odbyła się II Sesja VI Synodu Diecezji Pomorsko-Wielkopolskiej.
W samo południe, po nabożeństwie spowiednio-komunijnym w kościele św. Szczepana w Toruniu, rozpoczęła się konferencja Toruń miastem wielu wyznań.
Jej tematyka nawiązywała do obchodów 500. Reformacji w Polsce.
Wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowaniem publiczności, która szybko wypełniła całą Salę Mieszczańską Ratusza Staromiejskiego w Toruniu.
Konferencja była zorganizowana przez:
– Towarzystwo Miłośników Torunia,
– Instytut Historii i Archiwistyki UMK,
– Diecezję Pomorsko-Wielkopolską Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz
– Parafię Ewangelicko-Augsburską w Toruniu.
Wśród licznie przybyłych gości znaleźli się:
– prezydent Torunia Michał Zaleski,
– przewodniczący Rady Miasta Marcin Czyżniewski;
– zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (Luterańskiego) w Polsce bp Jerzy Samiec,
– toruński historyk, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Towarzystwa Miłośników Torunia prof. dr hab. Krzysztof Mikulski;
– dyrektor IHiA UMK w Toruniu i diakon rzymskokatolicki Waldemar Rozynkowski,
– proboszcz toruńskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej ks. Michał Walukiewicz
– ks. Jerzy Molin poprzedni proboszcz parafii,
– dr Cecylia Iwaniszewska reprezentująca Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu,
oraz liczne grono obecnych i emerytowanych profesorów UMK m.in. prof. Zofia Waszkiewicz.
Konferencję prowadził znany toruński historyk z IHiA UMK, a jednocześnie członek: Zarządu ToMiTo i władz diecezji pomorsko-wielkopolskiej oraz Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP – prof. dr hab. Jarosław Kłaczkow.
W programie konferencji znalazły się cztery referaty.
Swe wystąpienia zaprezentowali kolejno:
– bp dr hab. Marcin Hintz, prof. ChAT (Duchowość i teologia ewangelicka XVII wieku ze szczególnym uwzględnieniem Prus),
– prof. dr hab. Waldemar Rozynkowski, (Rozwój sieci parafialnej w Toruniu od średniowiecza do czasów współczesnych), oraz
– dr hab. Piotr Oliński, prof. UMK (Początki reformacji w Toruniu) i
– historyk sztuki dr hab. Piotr Birecki (Architektura i sztuka ewangelicka w Toruniu).
Po wystąpieniach odbyła się promocja kiążek: pokonferencyjnego wydawnictwa Toruń – miasto wielu wyznań oraz dwutomowego dzieła W 500-lecie Reformacji. Z dziejów Kościołów Ewangelickich w dawnych Prusach Królewskich i Książęcych.
Wydawnictwa scharakteryzowali profesorowie: Jarosław Kłaczkow i Grzegorz Jasiński.
Toruńskie uroczystości reformacyjne zakończył koncert zespołu Śląsk Solus Chrystus – w sali na Jordankach.
Reformacja w Toruniu
Wpływ kultury ewangelickiej
na rozwój miasta
Wystawa
10 czerwca – 16 października 2017
Muzeum Okręgowe w Toruniu
Tam nie mogło nas zabraknąć….
Bowiem specjalnie dla nas, pracowników Książnicy, 11 lipca br. bibliotekarze Działu Zbiorów Specjalnych zorganizowali zwiedzanie, w Ratuszu Staromiejskim, niezwykle ciekawej, okolicznościowej wystawy: Reformacja w Toruniu. Wpływ kultury ewangelickiej na rozwój miasta. Dodatkową atrakcją było oprowadzenie po niej przez jej kuratora – Aleksandrę Mierzejewską. Społeczność ewangelików w naszym mieście miała ogromny wpływ na jego rozwój. 25 marca 1557 r. w kościele Najświętszej Marii Panny w naszym mieście odprawione zostało pierwsze nabożeństwo zgodne z nauką luterańską, a przez wiele lat ten dzień świętowany był jako symboliczny początek trwałego wprowadzenia nauki reformacyjnej do Torunia. Ekspozycja stanowi kolejną odsłonę, zapoczątkowanych – 26 marca br. obchodów 500. lecia reformacji, a ma na celu ukazanie luterańskiego dziedzictwa kultury i sztuki Torunia.
Ewangelicy stanowili niegdyś silny potencjał intelektualny miasta, to pośród nich znajdziemy postaci zasłużonych burmistrzów i rajców naszego grodu, ale i naukowców czy nauczycieli i absolwentów, słynnego niegdyś w Europie, naszego Gimnazjum Akademickiego, że wymienię tylko Samuela Bogumiła Lindego, którego pomnik do dziś znajduje się przed nasza Książnicą. Czy zawsze o tym pamiętamy?
W Toruniu i regionie, zabytki sztuki (można zobaczyć m.in. obraz przypisywany malarzowi gdańskiemu Antonowi Möllerowi – temu od „Sądu Ostatecznego”), zachowane starodruki z naszych bibliotek („pieszczą oko” m.in. najpiękniejsze woluminy Biblii z lat 20. i 30. XVI w. oraz egzemplarz „Postylli” Samuela Dambrowskiego, wydanej w Toruniu w l. 1620–1621), to świadectwo tych wpływów i czasów świetności Jej wyznawców. Warto podkreślić, że ewangelicy, chcieli reformy ówczesnego Kościoła, a jednym z ich nowatorskich pomysłów, była komunikacje w językach narodowych, pragnęli, by słowo Boże było zrozumiałe dla wiernych, doceniali także rolę śpiewu wszystkich wiernych w trakcie nabożeństw.
Tymi zagadnieniami od lat zajmowali się także toruńscy historycy, wśród nich warto wymienić profesorów: Janusza Małłka, Jarosława Kłaczkowa i historyka sztuki Piotra Bireckiego. Wśród wymienionych znaleźli się także eksperci, który przyczynili się do tak atrakcyjnego kształtu wystawy, i byli pomocą dla jej kuratorki. Ekspozycja z powodzeniem przybliża oglądającym – losy ważnego ruchu religijnego, ale i społecznego nowożytnej Europy. Chronologicznie obejmuje ona okres od lat 20. XVI w. aż po czasy współczesne.
Wśród ważnych wydarzeń jakie można prześledzić dzięki wystawie znalazły się i chlubne momenty w dziejach miasta – jak Colloquium Charitativum (1645), którego idea jest do dziś pielęgnowana w Toruniu. Ale i te mniej „zacne” poczynania, czyli zatargi protestantów i katolików, m.in. ścięcie burmistrza Jana Gotfryda Roesnera (1658-1724), które było następstwem tzw. Tumultu toruńskiego (1724).
Dla bibliotekarzy szczególnie ciekawa okazała się ta część wystawy, w której odtworzono wnętrze biblioteki ewangelickiego Gimnazjum Akademickiego. Część wyposażenia biblioteki zachowało się w zbiorach różnych instytucji toruńskich, jak np. pochodzący z 1. ćw. XVII w. globus Ziemi Willema Blaeu, mapa Prus Caspara Hennebergera (1576) czy złocona skarbonka w kształcie księgi – można je oglądać „wprost na wyciągniecie ręki” – i warto to uczynić.
Obchody tego zacnego jubileuszu w Toruniu moderuje Parafia Ewangelicko-Augsburska w Toruniu, a wyeksponowano zbiory z samego Muzeum Okręgowego w mieście, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, w tym i z jego Biblioteki Uniwersyteckiej, Archiwum Państwowe w Toruniu oraz oczywiście naszej Książnicy Kopernikańskiej.
Piotr Birecki
Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich
Relacje między państwem a Kościołem ewangelicko-unijnym
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Toruń 2014
Sygnatura SIRr XXXIIIb/160
Dr Piotr Birecki jest wykładowcą w Zakładzie Sztuki Średniowiecznej i Nowożytnej na Wydziale Sztuk Pięknych UMK.
Specjalizuje się w sztuce Prus Królewskich i Wschodnich oraz w sztuce protestanckiej XIX wieku.
Jest autorem 90 publikacji naukowych.
Dziedzictwo Kościoła ewangelickiego na Pomorzu Gdańskim sięga XVI wieku.
Pomorscy ewangelicy w ciągu dziejów wybudowali tu setki świątyń ceglanych, kamiennych i drewnianych.
Zawieruch dziejowe sprawiły, że 80% z nich uległo zniszczeniu, straty objęły zabytki ruchome oraz pamięć o dziedzictwie luterańskim Pomorza Nadwiślańskiego.
Od niedawna lokalne społeczności zaczynają odrestaurowywać stare protestanckie cmentarze.
Piotr Birecki przygotowując dysertację poświęconą budownictwu ewangelickiemu przeprowadził olbrzymią kwerendę źródłową w archiwach polskich i niemieckich.
Szczególnie cenne okazały się dokumenty zachowane w aktach rejencji kwidzyńskiej i gdańskiej, aktach konsystorza gdańskiego oraz w aktach ministerstw odpowiadających za budownictwo ewangelickie.
Autor stworzył pierwsze monograficzne opracowanie na temat architektury ewangelickiej w XIX i na początku XX wieku w Prusach Zachodnich.
Najważniejsze zagadnienia poruszane w rozprawie obejmują:
- budownictwo prowincjonalne – związane z inwestycjami rejencji gdańskiej i kwidzyńskiej
- budownictwo bezpośrednio związane z królestwem pruskim i cesarstwem niemieckim
- związki pomiędzy religią i władzą
Książka „Ewangelickie budownictwo kościelne w Prusach Zachodnich” dzieli się na sześć rozdziałów:
- Dzieje Kościoła ewangelicko-unijnego w Prusach Zachodnich 1772-1920
- Podstawy teoretyczne ewangelickiego budownictwa kościelnego w Prusach Zachodnich
- Budownictwo kościelne w diecezji gdańskiej i kwidzyńskiej w XIX i na początku XX wieku
- Wyposażenie wnętrz kościołów ewangelickich w Prusach Zachodnich
- Budownictwo ewangelickie przełomu XIX i XX wieku pod patronatem pary cesarskiej
- Architektura ewangelicka Prus Zachodnich przykładem związku tronu z ołtarzem
