Next Page
Nowe : dzieje starego miasta
pod redakcją Krzysztofa Halickiego i Zbigniewa Lorkowskiego
Wydawcy:
Urząd Gminy w Nowem
Wydawnictwo Region
Nowe – Gdynia 2016
Sygnatura SIRr VIII/In-138
Jest to całościowe opracowanie dziejów miasta Nowe, powstałe w 750 rocznicę założenia miasta.
Historia miasta sięga swymi początkami 1266 roku.
Wówczas to kronikarz krzyżacki Piotr z Dusburga opisał walki pomorsko-krzyżackie w okolicach Nowego.
Monografia jest dziełem zbiorowym – efektem pracy historyków z regionu Kujaw i Pomorza.
W książce znalazło się również dużo fotografii ilustrujących rozważania naukowców.
Tom historii Nowego składa się z następujących rozdziałów:
– Anetta Głowacka-Penczyńska – Dzieje Nowego od czasów najdawniejszych do 1772 roku
– Tomasz Krzemiński – Nowe pod berłem Hohenzollernów (1772-1918)
– Krzysztof Halicki – Nowe nad Wisłą w okresie międzywojennym
– Sylwia Grochowina – Miasto Nowe nad Wisłą podczas okupacji niemieckiej 1939-1945
– Krzysztof Halicki – Nowe nad Wisłą w latach 1945-1989
– Marek Śliwa – Dzieje Nowego po 1989 roku. Nowe gminą samorządową
Dzieje regionu kujawsko-pomorskiego
pod redakcją Andrzeja Radzimińskiego
Wydawca: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”
Toruń 2017
Sygnatura SIRr VIb/1-57
Region kujawsko-pomorski stanowi obecnie symbiozę dwóch głównych dzielnic historycznych – Kujaw i ziemi chełmińskiej.
Władze samorządowe województwa dążą do rozwoju nowoczesnej tożsamości regionu.
Wyrazem tego jest monumentalna monografia „Dzieje regionu kujawsko-pomorskiego”.
To nowoczesne opracowanie jest dziełem archeologów, historyków, historyków sztuki, biologów, geografów i kartografów z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W pierwszej części książki omówiono zagadnienia geograficzne:
- budowa i historia geologiczna
- zasoby wód podziemnych i złoza kopalin
- ukształtowanie terenu i geneza rzeźby
- klimat
- hydrologia i zasoby wodne
- gleby
- szata roślinna i świat zwierzęcy
- typy krajobrazu naturalnego o regiony fizycznogeograficzne
Druga część opracowania poświęcona jest historii regionu od wczesnego średniowiecza do czasów najnowszych.
Zawiera rozważanie z dziedziny archeologii, administracji, historii społecznej, historii kościoła, przemian gospodarczych, zagadnień demograficznych, dziejów politycznych, oświaty.
Osobne rozdziały dotyczą:
- dziejów sztuki
- pobytu papieża Jana Pawła II oraz śladów pamięci o papieżu w granicach województwa
- związków Prymasa Stefana Wyszyńskiego z regionem Kujaw i Pomorza
- szlaku męczeństwa bł. ks. Jerzego Popiełuszki
Krzysztof Hartknoch urodził się w centrum Mazur (w Jabłonce koło Pasymia) w 1644 roku.
Do końca życia był emocjonalnie związany z Pasymiem.
Jego ojciec i obaj dziadowie byli luterańskimi pastorami.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Hartknoch studiował filozofię w Królewcu.
Od młodych lat zmagał się z gruźlicą.
Od 1672 roku prowadził w Królewcu badania nad przeszłością Prus oraz zajmował się zagadnieniami prawno-ustrojowymi.
Wykładał też filozofię i historię na tamtejszym uniwersytecie.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
W 1677 roku porzucił posadę profesora na Uniwersytecie w Królewcu i przeniósł się do Torunia, gdzie został profesorem Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego.
10-letni okres pobytu w Toruniu był najbardziej twórczym w życiu Hartknocha.
W Toruniu powstał w zasadzie cały jego dorobek naukowy.
Zmarł 3 stycznia 1643 roku w wieku zaledwie 43 lat.
„Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Jego najważniejszymi dziełami były wydane we Frankfurcie nad Menem „Stare i Nowe Prusy” – „Alt und Neues Preussen oder preussischer Historien zwei Teile” (1864).
„Stare i nowe Prusy” poświęcone są dziejom Prus Książęcych i Prus Królewskich.
Hartknoch oprócz historii politycznej wiele miejsca poświęca również historii poszczególnych miast, stosunkom ludnościowym, wprowadzeniu chrześcijaństwa i dziejom religijnym, systemowi monetarnemu, prawu pruskiemu, historii kultury, obyczajom, prawom i religii dawnych Prusów, językowi pruskiemu.
Widok Torunia – C. Pietesch. W: „Alt und Neues Preussen”. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Pol.7.III.138. Źródło: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
W „Starych i nowych Prusach” Hartknoch powtarza informację, że Toruń został założony w 1231 roku wokół wielkiego i rozłożystego dębu, który Krzyżacy ufortyfikowali.
Sama nazwa Torunia możne się wywodzić od niemieckiego słowa „Thor” oznaczającego bramę – w tym wypadku miasto było bramą do Prus.
„Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Ostatnią publikacją Hartknocha była wydana tuż przed jego śmiercią „Pruska historia kościelna” – „Preussische Kirchen – Historia” (Gdańsk 1686).
„Pruska historia kościelna” przedstawia dzieje kościoła w Prusach, kładąc nacisk na znaczenie reformacji i konfesji luterańskiej.
„Respublica Polonica duobus libris illustrata” . Biblioteka Jagiellońska, Berol. Ud 6366. Żródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
Równie ważną publikacją Hartknocha jest praca poświęcona historii, ustrojowi i systemowi prawnemu Rzeczpospolitej: „Respublica Polonica duobus libris illustrata” (Królewiec 1677).
Autor omówił po łacinie takie zagadnienia, jak bezkrólewie, elekcja i koronacja, pakta konwenta, senat, urzędy, stan szlachecki, sejmy i sejmiki, ustrój sądownictwa, organizacja wojska i forma rządów.
Petri De Dusburg, „Ordinis Teutonici Sacerdotis, Chronicon Prussiae”. Biblioteka Elbląska Pol.7.II.351. Źródło: Elbląska Biblioteka Cyfrowa
Wielką zasługa Hartknocha jest poza tym odnalezienie i opublikowanie w 1679 roku XIV-wiecznej kroniki krzyżackiej Piotra Dusburga (z Diusburga)
Kronika obejmuje historię Zakonu od założenia w Palestynie w 1190 roku do roku 1326.
Nowatorstwo Hartknocha jako historyka polega na stosowaniu przez niego krytyki historycznej.
Docenia wagę źródeł historycznych, akt i dokumentów.
Odróżnia je od opracowań historycznych.
Nie zbiera już bezkrytycznie wszystkich informacji, w tym legend i zwykłych fantazji, ale je selekcjonuje, kwestionuje, odrzuca, sprawdza wiarygodność.
W tym właśnie odchodzi już od barokowej uczoności, a podąża w kierunku oświeceniowej krytyki naukowej.
Sławomir Augusiewicz
Dziejopisarstwo Krzysztofa Hartknocha
W: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich
s. 28-35
Sygnatura MAG 276523
Jerzy Serczyk
Wstęp
do:
Jan Krzysztof Hartknoch
Opis Torunia z roku 1684
Sygnatura SIRr VIa/29
Jerzy Serczyk
Warsztat historyczny Krzysztofa Hartknocha (1644-1687)
W: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego
T. 1, s. 283-314
Sygnatura SIRr XXXIb/3t.1
Jerzy Serczyk
Krzysztof Hartknoch (1644-1687) toruński historyk Pomorza
Rocznik Toruński
T. 3, s. 55-88
Sygnatura SIRr II/18t.3
