Next Page
Krzysztof Hartknoch urodził się w centrum Mazur (w Jabłonce koło Pasymia) w 1644 roku.
Do końca życia był emocjonalnie związany z Pasymiem.
Jego ojciec i obaj dziadowie byli luterańskimi pastorami.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Hartknoch studiował filozofię w Królewcu.
Od młodych lat zmagał się z gruźlicą.
Od 1672 roku prowadził w Królewcu badania nad przeszłością Prus oraz zajmował się zagadnieniami prawno-ustrojowymi.
Wykładał też filozofię i historię na tamtejszym uniwersytecie.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
W 1677 roku porzucił posadę profesora na Uniwersytecie w Królewcu i przeniósł się do Torunia, gdzie został profesorem Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego.
10-letni okres pobytu w Toruniu był najbardziej twórczym w życiu Hartknocha.
W Toruniu powstał w zasadzie cały jego dorobek naukowy.
Zmarł 3 stycznia 1643 roku w wieku zaledwie 43 lat.
„Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Jego najważniejszymi dziełami były wydane we Frankfurcie nad Menem „Stare i Nowe Prusy” – „Alt und Neues Preussen oder preussischer Historien zwei Teile” (1864).
„Stare i nowe Prusy” poświęcone są dziejom Prus Książęcych i Prus Królewskich.
Hartknoch oprócz historii politycznej wiele miejsca poświęca również historii poszczególnych miast, stosunkom ludnościowym, wprowadzeniu chrześcijaństwa i dziejom religijnym, systemowi monetarnemu, prawu pruskiemu, historii kultury, obyczajom, prawom i religii dawnych Prusów, językowi pruskiemu.
Widok Torunia – C. Pietesch. W: „Alt und Neues Preussen”. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Pol.7.III.138. Źródło: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
W „Starych i nowych Prusach” Hartknoch powtarza informację, że Toruń został założony w 1231 roku wokół wielkiego i rozłożystego dębu, który Krzyżacy ufortyfikowali.
Sama nazwa Torunia możne się wywodzić od niemieckiego słowa „Thor” oznaczającego bramę – w tym wypadku miasto było bramą do Prus.
„Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Ostatnią publikacją Hartknocha była wydana tuż przed jego śmiercią „Pruska historia kościelna” – „Preussische Kirchen – Historia” (Gdańsk 1686).
„Pruska historia kościelna” przedstawia dzieje kościoła w Prusach, kładąc nacisk na znaczenie reformacji i konfesji luterańskiej.
„Respublica Polonica duobus libris illustrata” . Biblioteka Jagiellońska, Berol. Ud 6366. Żródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
Równie ważną publikacją Hartknocha jest praca poświęcona historii, ustrojowi i systemowi prawnemu Rzeczpospolitej: „Respublica Polonica duobus libris illustrata” (Królewiec 1677).
Autor omówił po łacinie takie zagadnienia, jak bezkrólewie, elekcja i koronacja, pakta konwenta, senat, urzędy, stan szlachecki, sejmy i sejmiki, ustrój sądownictwa, organizacja wojska i forma rządów.
Petri De Dusburg, „Ordinis Teutonici Sacerdotis, Chronicon Prussiae”. Biblioteka Elbląska Pol.7.II.351. Źródło: Elbląska Biblioteka Cyfrowa
Wielką zasługa Hartknocha jest poza tym odnalezienie i opublikowanie w 1679 roku XIV-wiecznej kroniki krzyżackiej Piotra Dusburga (z Diusburga)
Kronika obejmuje historię Zakonu od założenia w Palestynie w 1190 roku do roku 1326.
Nowatorstwo Hartknocha jako historyka polega na stosowaniu przez niego krytyki historycznej.
Docenia wagę źródeł historycznych, akt i dokumentów.
Odróżnia je od opracowań historycznych.
Nie zbiera już bezkrytycznie wszystkich informacji, w tym legend i zwykłych fantazji, ale je selekcjonuje, kwestionuje, odrzuca, sprawdza wiarygodność.
W tym właśnie odchodzi już od barokowej uczoności, a podąża w kierunku oświeceniowej krytyki naukowej.
Sławomir Augusiewicz
Dziejopisarstwo Krzysztofa Hartknocha
W: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich
s. 28-35
Sygnatura MAG 276523
Jerzy Serczyk
Wstęp
do:
Jan Krzysztof Hartknoch
Opis Torunia z roku 1684
Sygnatura SIRr VIa/29
Jerzy Serczyk
Warsztat historyczny Krzysztofa Hartknocha (1644-1687)
W: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego
T. 1, s. 283-314
Sygnatura SIRr XXXIb/3t.1
Jerzy Serczyk
Krzysztof Hartknoch (1644-1687) toruński historyk Pomorza
Rocznik Toruński
T. 3, s. 55-88
Sygnatura SIRr II/18t.3
Konferencja „Niepodległa w Kulturze: kultura Kujaw i Pomorza w okresie międzywojennym” została zaplanowana i odbyła się w roku jubileuszowym 100-lecia Odzyskania Niepodległości przez Polskę.
Jej celem było przedstawienie osiągnięć kulturalnych Kujaw i Pomorza w okresie międzywojennym.
Uzupełnieniem omówionych zagadnień w trakcie konferencji jest wystawa, dotycząca ludzi i wydarzeń kulturalnych Kujaw i Pomorza z czasów II RP.
Zaprezentowano na niej pamiątki rodziny Buszczyńskich – toruńskich drukarzy (ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej), rodziny Slaskich z podchełmińskiego Trzebcza, w tym materiały o Zofii ze Slaskich Łubieńskiej, zapomnianej pomorskiej pisarce (ze zbiorów jej córek Cecylii Iwaniszewskiej i Magdaleny Łubieńskiej), ciekawe zdjęcia i dokumenty związane z toruńskim Chórem „Lutnia”, i jego długoletnim prezesem Ludwikiem Makowskim (chór działa nadal, i wykonał w trakcie konferencji parę pieśni patriotycznych związanych z Niepodległą). Można podziwiać książki, czasopisma, prasę toruńską i pomorską oraz kaszubską (ze zbiorów Książnicy).
Całości dopełniają unikatowe eksponaty ze zbiorów rodziny Krełowskich z Włocławka-Torunia, własność Danuty Krełowskiej, która pracowała w Książnicy i była jej wiecedyretorem oraz jej młodszego syna Zbigniewa. Zaprezentowane zostały pamiątki rodzinne po włocławskich fotografach Władysławie Dowmoncie i jego córce Marii Irenie Filipiak (Władysław przejął zakład fotograficzny po Karolu Szałwińskim, a miał okazję wykonać zdjęcie m.in. ks. Stefanowi Wyszyńskiemu, tę fotografię z okresu włocławskiego, z oryginalnym autografem księdza – zaprezentowano na wystawie). Dodatkowo zobaczymy zdjęcia i dokumenty dotyczące działalności społecznej i literackiej Feliksy z Szumańskich Dowmontowej, babci Danuty i prababci Zbigniewa, jedynej radnej we Włocławku, w tym fotografię jej podopiecznych – dzieci z dzielnicy ubóstwa – jakim było przedwojenne Grzywno. Całości dopełniają numery pism włocławskich i tych z Inowrocławia, w jakich pisywała ciocia Danuty, także Danuta Dowmont – są to m.in. dodatki „Dziennika Kujawskiego”: „Piast” (dodatek niedzielny oświatowo-społeczny DK) i „Praktyczna Kujawianka” (miesięczny dodatek kobiecy DK).
dr Katarzyna Tomkowiak
Stanisław Kujot urodził się 13 listopada 1845 roku w Kiełpinie pod Tucholą.
Jego ojciec był nauczycielem.
Ukończył gimnazjum w Chełmnie.
Studiował na uniwersytetach w Münster i Berlinie oraz w seminarium duchownym w Pelplinie teologię, filologię, historię i filozofię.
Święcenia kapłańskie otrzymał w 1870 roku.
Ks. dr Stanisław Kujot ; Fotograwura Drukarni i Księgarni św. Wojciecha w Poznaniu ; Nadbitka: ks. P. Czaplewski, Ks. Stanisław Kujot, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1914/1915, T III, Nr 4 i 5 ; Sygnatura 206905
W latach 1872-1893 był nauczycielem historii w gimnazjum biskupim w Pelplinie, zwanym Collegium Marianum.
Wykształcił 700 uczniów.
W okresie pelplińskim parał się między innymi twórczością literacką.
Był autorem kilku powieści:
- Głowa św. Barbary. Powieść z przeszłości Pomorza
- Pierwsze nawrócenie Prusaków. Powieść z XIII wieku
- Ojciec Grzegórz czyli obrona Pucka 1655/56
- Kręte drogi czyli historya młodzieńca zbłąkanego
- Kto winien? Obrazek z naszych czasów
- Ze zdrowego pnia. Powieść z naszej biedy
W 1893 roku ks. Stanisław Kujot został proboszczem parafii w Grzybnie (pow. chełmiński, gm. Unisław).
Był już wówczas bardzo schorowany.
40 lat walczył z gruźlicą płuc.
W Grzybnie spędził resztę swojego życia.
Ze względu na stan zdrowia praktycznie nie opuszczał budynku plebani w Grzybnie.
Nie mógł nawet mówić – porozumiewał się z odwiedzającymi go gośćmi pisząc.
Pisywał za to kilka listów dziennie.
Przez całe życie napisał kilkanaście tysięcy listów.
Rocznik Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Tom 20
Był to za to najowocniejszy naukowo okres jego życia.
W 1897 roku został też prezesem Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
Reaktywował on działalność Towarzystwa, która zamarła zupełnie po 1884 roku.
Nieformalną siedzibą Towarzystwa stało się wówczas Grzybno.
Dzięki niemu wznowiono wydawanie „Roczników TNT” oraz zaczęto wydawać „Fontes TNT” i „Zapiski TNT”.
Znacznie wzrosła liczba członków Towarzystwa Naukowego w Toruniu, którego trzon stanowili duchowni z terenu całego Pomorza.
Było ich 300 księży na ogólna liczbę 500 członków TNT.
Rocznik Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Tom 9
Ks. Stanisław Kujot jednocześnie prowadził badania naukowe nad dziejami Prus Królewskich, stając się najwybitniejszym na ziemiach polskich specjalistą w tym zakresie.
Jego dorobek naukowy obejmuje kilka tysięcy stron monografii, rozpraw, artykułów, recenzji i wydawnictw źródłowych.
Jego najwybitniejsze dzieła to:
— Dzieje Prus Królewskich
— Kto założył parafie w dzisiejszej diecezji chełmińskiej? Studium historyczne
— Rok 1410. Wojna
— Margrabiowie brandenburscy w dziejach Pomorza za ks. Mestwina II
— O majątkach biskupich na Pomorzu
— Sprawa toruńska z r. 1724
Rocznik Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Tom 17
W 1900 roku Uniwersytet Jagielloński nadał mu doktorat honoris causa.
Ks. Stanisław Kujot zmarł 5 grudnia 1914 r. w Grzybnie i na tamtejszym cmentarzu został pochowany.
Prywatny księgozbiór ks. Stanisława Kujota liczący około 900 woluminów znajduje się dziś w Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu (sygnatury XK 1 – XK 812).
Kazimierz Jasiński
Stanisław Kujot 1845-1914
W: Działacze Towarzystwa Naukowego w Toruniu 1875-1975
Tom I – s. 85-179
Sygnatura SIRr XXXb/3t.1
Bożena Osmólska-Piskorska
Hasło: Kujot Stanisław Leopold
Polski Słownik Biograficzny
Tom XVI – zeszyt 68 – s. 114-115
Sygnatura SIRi XVIa/1-t.16
ks. Paweł Czaplewski
Ś.p. ks Stanisław Kujot
Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu
Tom III – nr 4 i 5 – s. 49-72
Sygnatura SIRr II/3-1914-1922
Kazimierz Jasiński
Stanisław Kujot (1845-1914)
W: Wybitni ludzie dawnego Torunia
s. 237-242
Sygnatura SIRr IIIA/3a
Kazimierz Jasiński
Testamenty księdza Stanisława Kujota z lat 1902-1914
Zapiski Historyczne
Tom 61 – rok 1996 – zeszyt 1 – s. 95-107
Sygnatura SIRr II/3-1996a
Kazimierz Jasiński
Rola ks. Stanisława Kujota w upowszechnianiu wiedzy o polskości Pomorza Gdańskiego i ziemi chełmińskiej
W: Prace wybrane z nauk pomocniczych historii
s. 380-416
Sygnatura MAG 250211
