Teresa Tylicka
Jacek Tylicki
Thorunensia i inne rysunki z XVIII-wiecznej kolekcji pastora Jana Jakuba Haselaua
Wydawca: Towarzystwo Miłośników Torunia
Toruń 2016
Sygnatura SIRr XXXIIIb/172
Jan Jakub Heselau był luterańskim pastorem staromiejskiego kościoła ewangelickiego.
Znany jest ze swojej bibliofilskiej pasji i bogatego księgozbioru oznaczonego eleganckim ekslibrisem.
Jacek Tylicki i Teresa Tylicka przybliżyli małoznany dotąd zbiór map, planów, widoków oraz ikonografii związanej z Toruniem i jego okolicami, który stanowił bardzo cenną część kolekcji pastora Haselaua.
Monografię otwiera rozdział poświęcony osobie Jana Jakuba Haselaua – pastora, uczonego i kolekcjonera.
Kolejny rozdział zawiera informacje odnośnie bibliofilskiej pasji pastora i jego księgozbioru.
Następnie autorzy omówili kolekcję historyczno-geograficzną i artystyczną pastora Haselaua.
Została ona podzielona na trzy zasadnicze części:
- „Atlas topograficzny”
- zespół rysunków Jerzego Fryderyka Steinera
- widoki i plany staromiejskiego zboru ewangelickiego w Toruniu
Kolejna częścią monografii jest „Katalog dziel w zbiorze Haselaua”.
Obszerne opisy katalogowe dzieł zawierają następujące rubryki: autor, datowanie, opis, inskrypcje, komentarz, proweniencja, literatura.
Uzupełnieniem książki jest ponad 100 ilustracji.
Marek Pietrzak
Ferenc Flórián Csáky
Węgierski wkład w rozwój Bydgoszczy
Wydawnictwo Pejzaż
Bydgoszcz 2015
Sygnatura SIRr VIII/B-51
Polecamy państwu książkę poświęconą Ferencowi Flóriánowi Csáky’emu (Franciszkowi Florianowi Czakiemu) – węgierskiemu kartografowi z XVIII wieku na służbie Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Książka została wydana w bardzo pięknej szacie graficznej i na najwyższym poziomie sztuki edytorskiej.
Zawiera mnóstwo starych rycin i map.
Wszystkie ilustracje są barwne.
Autorami tekstów są Marek Pietrzak, Tomasz Izajasz i Krzysztof Rogucki.
Największą zasługą Franciszka Floriana Czakiego było wykonanie projektu Kanału Bydgoskiego, na zlecenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Stąd w książce wiele miejsca poświecono również historii budowy kanału.
Ferenc Flórián Csáky nie doczekał się realizacji swojego projektu – zmarł w 1772 roku.
Z książki dowiemy się też dużo o związkach Rzeczypospolitej Obojga Narodów z Węgrami.
Autor książki Marek Andrzej Pietrzak sprawuje urząd honorowego konsula Węgier w Bydgoszczy.
Książka jest również rarytasem dla miłośników kartografii.
Zawiera wiele cennych starych map, zwłaszcza unikatowe plany Kanału Bydgoskiego i Bydgoszczy.
Jan Koprowski
Andrzej Łachacz
Przekształcenia środowiska Pojezierza Dobrzyńskiego
Wykorzystanie w badaniach dawnych planów i map
Wydawnictwo Mantis
Olsztyn 2012
Sygnatura SIRr XII/53
Autorami książki są dr inż. Jan Koprowski oraz prof. dr hab. Andrzej Łachacz.
Swoje studium poświecili oni badaniu przekształceń środowiska w skutek działalności człowieka na Pojezierzu Dobrzyńskim.
Szczególnym walorem opracowania jest wykorzystanie źródeł archiwalnych – starych map, przedstawiających plany wsi i majątków ziemskich.
Stare mapy uzupełniają współczesne fotografie badanych terenów.
Na wstępnie autorzy zdefiniowali granice geograficzne obszaru jakim będą się zajmować.
Następnie omówili przyczyny, które powodują przekształcenia środowiska – osadnictwo, rolnictwo, przemysł.
Kolejny rozdział poświęcony został roli materiałów archiwalnych, starych map i planów w badaniach nad przekształceniami środowiska i jego degradacją.
Najstarszym wykorzystanym planem jest „Plan sytuacyjny wsi Obory z 1744 roku” znajdujący się w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie.
Z archiwum tego pochodzi najwięcej wykorzystanych map.
Na podkreślenie zasługuje, że ich dokładne i kolorowe reprodukcje zostały zamieszczone w książce.
Najobszerniejszy rozdział monografii dotyczy przekształceń przyrody nieożywionej i ożywionej.
Wśród przykładów można wymienić:
– przekształcenia rzeźby terenu i gleby
– przekształcenia wód powierzchniowych (zwłaszcza jezior i mokradeł)
– przekształcenia przez rozbudowę infrastruktury drogowej i kolejowej
– przekształcenia na skutek powstania parków dworskich czy cmentarzy
– przekształcenia szaty roślinnej w skutek prowadzonej gospodarki leśnej
– przekształcenia świata zwierząt
Ostatni rozdział poświęcony jest praktycznym aspektom ochrony przyrody.
Współcześnie wśród mieszkańców Pojezierza Dobrzyńskiego rośnie świadomość potrzeby ochrony środowiska i obrony bioróżnorodności, powstają obszary chronionego krajobrazu, wiele okazów uzyskuje status pomników przyrody, postępują zadrzewienia.
Książka jest ze wszech miar godna polecenia.
Została niezwykle starannie wydana.
Ze względu na wykorzystanie ponad setki startych planów i współczesnych fotografii, zasługuje na miano albumu czy atlasu historyczno – przyrodniczego Pojezierza Dobrzyńskiego.
