Szkółka Narodowa

Chełmno 1848-1849

 

Szkoła Narodowa

Chełmno 1849-1850

Wiosna Ludów 1848 roku przyniosła mieszkańcom Królestwa Prus krótki okres liberalnej swobody.

Zniesiono wówczas cenzurę prewencyjną i system koncesyjny.

Wybuchło ożywienie patriotyczne wśród Polaków na Pomorzu.

Z inicjatywy ks. Antoniego Knasta i ks. Jana Bartoszkiewicza rozpoczęto wydawanie tygodnika „Szkółka Narodowa”.

Pierwszy numer ukazał się z datą 2 lipca 1848 r.

Był to dzień odpustu Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny.

 

Czasopismo było najpierw drukowane w drukarni Wilhelma Teodora Lohde, a od wiosny 1849 w drukarni Józefa Gółkowskiego.

5 kwietna 1849 roku „Szkółka Narodowa” zmieniła tytuł na „Szkoła Narodowa”.

Ostatni jej numer ukazał się z datą 27 czerwca 1850 roku.

Pismo wychodziło początkowo w każdy piątek, później w każdy czwartek.

 

 

 

Redaktorem „Szkółki Narodowej” był jej założyciel ksiądz licencjat Antoni Knast – Wielkopolanin z pochodzenia.

Był on również nauczycielem religii w miejscowym chełmińskim gimnazjum.

Jego zasługą było uzyskanie zezwolenia władz pruskich na naukę języka polskiego oraz na posługiwanie się językiem polskim na lekcjach religii.

Kierował czasopismem, nawet gdy formalnie musiał zrezygnować z działalności dziennikarskiej wskutek zakazu ze strony władz kościelnych.

 

 

Od 23 sierpnia 1849 roku formalnie funkcję redaktora tygodnika zaczął sprawować Józef Gółkowski.

Józef Gółkowski był też wydawcą i drukarzem „Szkoły Narodowej”.

Współpracował z pismem ks. Jan  Bartoszkiewicz (proboszcz chełmiński), Julian Prejs oraz Ignacy Łyskowski.

Większość artykułów nie była podpisana.

Pismo było przeznaczone dla ludności polskiej z terenów Pomorza Gdańskiego (prowincja Prusy Zachodnie).

 

Redakcji zależało na pozyskaniu czytelnika ludowego – mieszczan i chłopów.

Rozbudzano świadomość narodową i odrębność językową wśród szerokich rzesz Polaków.

Redakcja współpracowała ściśle z „Ligą Polską” – organizacją skupiająca Polaków z terenu zaboru pruskiego w okresie Wiosny Ludów.

Opowiadano się za legalizmem działań – uznano, że petycje i uchwały będą najlepszymi środkami walki narodowej.

 

 

Każdy numer liczył co najmniej cztery strony, ale bardzo często dołączano dodatki.

Numeracja stron była ciągła przez cały rok.

Tygodnik był profesjonalnie redagowany.

Zamieszczał dużo korespondencji z różnych miejscowości Pomorza.

Drukowano artykuły polityczne, sprawozdania parlamentarne, informacje o działalności stowarzyszeń, petycje, listy otwarte, polemiki.

Bardzo ważne miejsce zajmowały artykuły o treści religijnej.

 

Co więcej „Szkółka Narodowa” publikowała również powieści w odcinkach.

Represje ze strony władz pruskich doprowadziły w końcu do upadku pisma.

Władze zakazały poczcie rozsyłania „Szkoły Narodowej”.

Odmowa rozsyłania była równoznaczna z zakazem ukazywania się.

Abonament pocztowy stanowił wówczas podstawę kolportażu każdej gazety.

Książnica Kopernikańska w Toruniu posiada w swych zbiorach czasopismo Szkółka Narodowa / Szkoła Narodowa.

Czasopismo z oryginału (sygnatura WF 3880) zostało zmikrofilmowane (sygnatura mikrofilmu M 1013).

Na mikrofilmie znajduje się:

Szkółka Narodowa – rok 1848 – Nr 1 – Nr 27 – strony 1-140

Pierwszy numer z datą 2 lipca 1848

Szkółka Narodowa – rok 1849 – Nr 1 – Nr 13 – strony 1-86

5 kwietnia nastąpiła zmiana tytułu na „Szkoła Narodowa”.

Szkoła Narodowa – rok 1849 – Nr 1 – Nr 39 – strony 87-296

Szkoła Narodowa – rok 1850 – Nr 14 – Nr 26 – strony 53-108

Ostatni numer z datą 27 czerwca 1850

Niestety nie posiadamy w naszych zbiorach numerów 1-13 Szkoły Narodowej z 1850 roku.

Tadeusz Cieślak

Z dziejów prasy pomorskiej na Pomorzu Gdańskim w okresie zaboru pruskiego

Gdańsk 1964

Sygnatura SIRr XXXVd/1

 

Jacek Banach

Prasa polska Prus Zachodnich w latach 1848-1914

Gdańsk 1999

Sygnatura SIRr XXXVd/22

 

ks. Alfons Mańkowski

Dzieje drukarstwa i piśmiennictwa polskiego w Prusiech Zachodnich – Część II. Chełmno

Roczniki Towarzystwa naukowego w Toruniu, tom XIV, s. 49-101

Sygnatura SIRr II/1-R.13-15

 

Szczepan Wierzchoslawski

Od upadku polski do odzyskania niepodległości 1795-1920

W: Dzieje Chełmna. Zarys monograficzny
wydanie II zmienione
s. 197-280

Sygnatura SIRr VIII/C-1b