Next Page
Sylwia Grochowina
„Toruński Holokaust”
Losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalałych ofiar i świadków
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Toruń 2016
Sygnatura SIRr VIb/8-67
Dr hab. Sylwia Grochowina jest adiunktem w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK.
Specjalizuje się w historii powszechnej i Polski XX wieku, zwłaszcza w badaniach nad okresem okupacji niemieckiej, eksterminacją ludności polskiej, dziejami Kościoła katolickiego i innych wyznań, niemiecką polityką oświatową i kulturalną.
Jest autorką wielu monografii i artykułów naukowych, na przykład:
| 1. | Nauczanie dzieci polskich w jawnym niemieckim i tajnym polskim systemie szkolnym w Toruniu w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. – Toruń : Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2007. |
| 2. | Polityka kulturalna niemieckich władz okupacyjnych w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w okręgu Rzeszy Kraj Warty i w Rejencji Katowickiej w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. – Toruń : Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2013. |
| 3. | Szkolnictwo niemieckie w Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie w latach 1939-1945 (obszar II RP) / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Mado, 2008. |
| 4. | „Toruński Holokaust” : losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalalych ofiar i świadków / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika : Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2016. |
Książka „Toruński Holokaust” odsłania mało znane oblicze zagłady Żydów.
Poświęcona jest tragicznym losom kobiet żydowskich pracujących w podobozie KL Stutthof w Toruniu pod nazwą Baukommando Weichsel (Organisation Todt Thorn).
Obóz ten funkcjonował od końca sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku.
Obóz wykonywał specjalne plany budowlane w okolicach Torunia (budowa umocnień wojskowych wokół Torunia).
Kadrą obozu było około 140 esesmanów.
W obozie pracowało około 5000 Żydówek.
Praca była metodą prowadzącą do ich wycieńczenia i śmierci.
Podstawowym źródłem informacji na temat funkcjonowania obozu są zeznania i wspomnienia kobiet, które przeżyły katorżniczą pracę.
Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy zgromadziła również zeznania Polaków, którzy byli świadkami koszmaru więźniów obozu.
Sylwia Grochowina oddaje w wielu miejscach monografii głos ofiarom tragedii, co czyni opracowanie szczególnie wyrazistym i plastycznym.
Książka podzielona została na sześć rozdziałów.
Rozdział I – Droga do zbrodni holokaustu
Autorka omawia w nim nazistowską politykę wobec Żydów do 1939 roku oraz jej ewolucje od agresji na Polskę do 1945 roku.
Rozdział II – Nie tylko KL Auschwitz… Obóz Stutthof
W rozdziale przedstawiono powstanie, status i strukturę KL Stutthof oraz organizację pracy więźniów.
Opisano również przebieg ewakuacji obozu.
Rozdział III – KL Stutthof w realizacji planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”
Rozdział IV – Podobozy dla więźniów żydowskich
Rozdział V – Baukommando Weichsel (OT Thorn)
Autorka opisała utworzenie i załogę obozu.
Przedstawiła siłę roboczą i zasięg pracy.
Omówiła warunki bytowe więźniarek żydowskich.
Napisała o szykanach i śmiertelności.
Opisała również przebieg ewakuacji.
Rozdział VI – Po wojnie…
Rozdział poświęcony jest odpowiedzialności za zbrodnie.
Zawarto w nim również opis prac ekshumacyjnych.
Przedstawiono też upamiętnienie zbrodni.
Całość książki dopełnia rozdział „Świadectwa zbrodni”.
Znalazły się w nim:
- dokumenty niemieckie
- relacje ocalałych ofiar i świadków
- protokoły z prac ekshumacyjnych
- fotografie
Anna Bieniaszewska
Shalom znad Drwęcy
Żydzi Golubia i Dobrzynia
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2016
Sygnatura SIRr VIII/GD-17
Anna Bieniaszewska jest znaną w Toruniu specjalistką w zakresie archiwistyki i judaistyki.
Jej badania koncentrują się na dziejach rodzin żydowskich w Toruniu i na Pomorzu.
Przez 40 lat pracowała w Archiwum Państwowym w Toruniu.
Współpracowała również z Wyższą Szkołą Filologii Hebrajskiej w Toruniu.
Organizowała wystawy, wygłaszała referaty, publikowała artykuły.
Jest autorką książek:
- „Toruński pejzaż żydowski”
- „Żydzi w Grudziądzu”
- „Shalom znad Drwęcy : Żydzi Golubia i Dobrzynia”.
W książce „Shalom znad Drwęcy : Żydzi Golubia i Dobrzynia” Anna Bieniaszewska ukazała historię społeczności żydowskiej Dobrzynia nad Drwęca i Golubia w okresie XVIII-XX wieku.
Przedstawiła strukturę społeczno-zawodową, status prawny, życie codzienne starozakonnych.
Dużą rolę w książce odgrywają wspomnienia i relacje ostatnich dobrzyńskich Żydów.
Dzięki autorce poznajemy życie przedwojennego dobrzyńskiego sztetla – wielokulturowego miasteczka w Europie Wschodniej.
Historię sztetla przybliżają również unikatowe fotografie i ilustracje.
Przedstawiamy kolejną nowość w księgozbiorze regionalnym Informatorium.
Anna Bieniaszewska
Żydzi w Toruniu
Wydawnictwo Adam Marszałek
Toruń 2015
Sygnatura SIRr VIII/Gr-55
Anna Bieniaszewska jest znaną w Toruniu specjalistką w zakresie archiwistyki i judaistyki.
Jej badania koncentrują się na dziejach rodzin żydowskich w Toruniu i na Pomorzu.
Przez 40 lat pracowała w Archiwum Państwowym w Toruniu.
Współpracowała również z Wyższą Szkołą Filologii Hebrajskiej w Toruniu.
Organizowała wystawy, wygłaszała referaty, publikowała artykuły.
Jest autorką „Toruńskiego pejzażu żydowskiego” oraz „Shalom znad Drwęcy : Żydzi Golubia i Dobrzynia”.
Książka „Żydzi w Grudziądzu” przedstawia dzieje Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Grudziądzu.
Historia gminy żydowskiej w Grudziądzu zaczęła się w 1772 roku po I rozbiorze, a skończyła po agresji niemieckiej w 1939 roku wraz z Holokaustem.
Autorka opisuje więc świat, który bezpowrotnie przeminął.
Z opracowania dowiemy się jakie były etapy osadnictwa żydowskiego w Grudziądzu, jak zorganizowany był kahał (gmina), jak wyglądała synagoga, gdzie położony był kirkut (cmentarz), jak funkcjonowała mykwa (łaźnia).
Ważnym elementem książki jest przypomnienie najwybitniejszych przedstawicieli społeczności żydowskiej Grudziądza.
Byli wśród nich:
- Joseph Herzfeld i Carl Victorius – przemysłowcy, właściciele odlewni żelaza i emalierni
- Samuel Halperin – pionier przemysłu gumowego
- August Ventzki – inżynier, współzałożyciel fabryki maszyn rolniczych
- Lisamaria Meirowsky – lekarka
- Erwin Levy – psychiatra
- Sigmunt Lipinski – grafik, malarz, pedagog
- Aron Bohm – bankier
Czytamy dalej o wielu innych kupcach i sklepikarzach, właścicielach kamienic, rzemieślnikach.
Oglądamy mnóstwo przedwojennych reklam promujących żydowski handel i usługi.
Poznajemy lepiej topografię dawnego Grudziądz, zwłaszcza ulice Górnotoruńską, Mickiewicza, Pańską, przy których działały zakłady i sklepy żydowskie.
W monografii znajdziemy również wiadomości o chaderach – szkołach podstawowych.
Osobne rozdziały poświęcono opiece medycznej, działalności dobroczynnej, działalności towarzystw.
Najobszerniejszą część książki stanowi rozdział opisujący działalność gminy żydowskiej w Grudziądzu w okresie międzywojennym.
Opracowanie zamyka rozdział poświęcony Holokaustowi i jego ofiarom.
Gorąco polecamy książkę Anny Bieniaszewskiej, dzięki której została ocalona pamięć o wielobarwnej społeczności grudziądzkich Żydów.
