Next Page
Władysław Raczkiewicz, Fotografia w: Monografia Wielkiego Pomorza i Gdyni, Toruń 1939, Sygnatura SIRr VIb/7-1
Władysław Raczkiewicz urodził się 21 stycznia 1885 roku na Kaukazie.
Pochodził z ziemiańskiej rodziny z okolic Mińska.
Jednak po powstaniu styczniowym jego dziad został zesłany na Syberię.
Majątek rodziny skonfiskowano.
Po odbyciu zesłania nakazano mu osiedlić się z rodziną na Kaukazie.
Władysław Raczkiewicz studiował w Petersburgu i Dorpacie.
Po studiach został adwokatem w Mińsku.
Od wczesnej młodości był zaangażowany w patriotyczną konspirację.
W czasie rewolucji w Rosji zaangażował się w tworzenie polskich oddziałów wojskowych.
Został nawet w 1917 roku prezesem Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Piotrogrodzie.
W okresie międzywojennym pełnił wiele ważnych funkcji państwowych.
Był między innymi:
– cztery razy ministrem spraw wewnętrznych (1921, 1925, 1925-1926, 1935-1936)
– cztery razy wojewodą (nowogródzkim 1921-1924, wileńskim 1926-1930, krakowskim 1935, pomorskim 1936-1939)
– marszałkiem Senatu (1930-1935)
– prezesem Światowego Związku Polaków z Zagranicy
– prezesem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego
Jako minister spraw wewnętrznych wydał w 1926 roku zarządzenie nadające Gdyni prawa miejskie.
Gdy był wojewodą pomorskim powstało Władysławowo wraz z wybudowaniem tam portu rybackiego (1938 rok).
Przedwojenna rezydencja wojewodów pomorskich – ul. Fredry 8. Dziś siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.
Funkcje wojewody pomorskiego sprawował od 17 lipca 1936 roku do 5 września 1939 roku.
Urząd Wojewódzki mieścił się w Toruniu w gmachu przy Fosie Staromiejskiej 3 (obecnie Collegium Maius UMK).
Rezydencja wojewodów pomorskich znajdowała się przy ulicy Fredry 8 (obecnie siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej).
Wielką zasługą Władysława Raczkiewicza było powstanie tzw. Wielkiego Pomorza.
1 kwietnia 1938 roku granice województwa pomorskiego powiększyły się.
Do województwa pomorskiego włączono wówczas 6 powiatów z województwa poznańskiego i 4 powiaty z województwa warszawskiego.
Częścią Wielkiego Pomorza stały się Bydgoszcz i Inowrocław.
Za sprawą Władysława Raczkiewicza Toruń stał się siedzibą pomorskiego Kuratorium Oświaty i Sądu Apelacyjnego.
Pomorski Urząd Wojewódzki, Fotografia w: Monografia Wielkiego Pomorza i Gdyni, Toruń 1939, Sygnatura SIRr VIb/7-1
Pomorski Urząd Wojewódzki – pierwotnie siedziba Szkoły Przemysłowej – dziś Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
30 września 1939 roku w Paryżu Władysław Raczkiewicz został zaprzysiężony na czwartego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Wydarzenie to pozwoliło zachować ciągłość państwa polskiego w latach II wojny światowej.
W 1945 roku odmówił współpracy ze Związkiem Radzieckim w tworzeniu rządu w kraju.
Funkcję prezydenta sprawował do swojej śmierci 15 marca 1947.
Zmarł w Wielkiej Brytanii po wielu latach zmagania się z białaczką.
Pochowany został (podobnie jak Władysław Sikorski) na cmentarzu Lotników Polskich w Newark.
Wszyscy, którzy go znali potwierdzali, że miał świetną prezencję, takt i dobre maniery.
Był przystojny, elokwentny, elegancki i obyty w towarzystwie.
Cieszył się bardzo dużym szacunkiem brytyjskiej arystokracji i rodziny królewskiej.
Posiadał umiejętność obcowania z ludźmi i dar ich zjednywania.
Unikał zatargów i był człowiekiem kompromisu.
25 października 2010 roku odsłonięto w Toruniu pomnik Władysława Raczkiewicza.
Autorem projektu jest Zbigniew Mikielewicz.
Pomnik stanął przed gmachem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Zbigniew Biegański
Związki Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza z Pomorzem i Kujawami
W: Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na Pomorzu i Kujawach
Sygnatura SIRr IIIA/97
Naczelnik i Prezydenci II Rzeczypospolitej
Opracowanie biogramów: Alicja Pacholczyk
Warszawa 1991
Sygnatura MAG 237714
Wacław Szyszkowski
Raczkiewicz Władysław (1885-1947)
Polski Słownik Biograficzny
Tom XXiX, s. 607-614
Sygnatura SIRi XVIa/1-t.29
Zygmunt Kaczmarek
Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej
Warszawa 1992
Sygnatura MAG 240014
Walentyna Korpalska
Raczkiewicz Władysław
W: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwislańskiego
Tom 4, str. 26-27
Sygnatura SIRr IIIA/2t.4
Andrzej Ajnenkiel, Andrzej Drzycimski, Janina Paradowska
Prezydenci Polski
Warszawa 1991
Sygnatura SIRr XVIa/H-9
Mieczysław Wojciechowski
Władysław Raczkiewicz – działacz społeczny i państwowy na Wileńszczyźnie i Pomorzu w okresie międzywojennym (ocena jego działalności w nieznanym przemówieniu z lipca-sierpnia 1939 r.)
W: Europa Orientalis. Polska i jej wschodni sąsiedzi od średniowiecza po współczesność
Sygnatura MAG TN 35045
Bożena Czwojdrak, Kazimierz Miroszewski, Jakub Morawiec, Jerzy Sperka
Wielka księga królów i prezydentów Polski
Chorzów 2012
Sygnatura MAG 295175
Jacek Piotrowski
Władysław Raczkiewicz – zapomniany prezydent
Mówią Wieki
Nr 06/07 – czerwiec 2007
s. 26-30
Sygnatura MAG 04392-2007
Jan Rybiński był synem imigranta z Moraw, który z innymi braćmi czeskimi musiał opuścić swój kraj.
Urodził się w 1565 roku w Barcinie.
Ukończył Gimnazjum Akademickie w Gdańsku.
Studiował w Wittenberdze i Heidelbergu.
Jan Rybiński. Wiersze żałobliwe, Toruń 1583, Sygnatura 107815
Pierwszy raz Jan Rybiński zamieszkał w Toruniu w 1585 roku, jako profesor Gimnazjum Akademickiego.
Między 1589-1592 roku był profesorem w Gimnazjum Akademickim w Gdańsku.
Był pierwszym na Pomorzu nauczycielem języka polskiego.
Promował twórczość Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja.
Johan Rybinij Pol. Hodoeporicorvm Liber I, Toruń 1592. Biblioteka Jagiellońska, BJ St. Dr. Cim. 5960. Źródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa.
Ponownie przybył do Torunia w 1592 roku.
Objął wówczas lukratywne stanowisko sekretarza Rady Miejskiej.
Praca ta sprawiła, że utrzymywał ożywione kontakty z dworem królewskim i dworami magnackimi.
Większość czasu spędzał w Warszawie, uzyskując nawet tytuł sekretarza królewskiego.
W Toruniu napisał swe najważniejsze utwory poetyckie.
Jednak już w 1594 roku opuścił nasze miasto.
Jana Rybinskiego Gęśli Roznorymych Księga I, Torun 1593. Zakład Narodowy im. Ossolińskich XVI.Qu.2740. Źródło: Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa
Przejściowo zarządzał majątkami Bonin i Szabdy starosty radzyńskiego Jana Dąbrowskiego, położonymi w powiecie lubawskim i brodnickim.
Przebywał kolejno na dworach największych magnatów Rzeczypospolitej: Ostrorogów, Zamoyskich, Leszczyńskich, Sapiehów, Radziwiłłów.
Uzyskał tytuł królewskiego poety oraz nobilitację szlachecką.
Tworzył wiersze w języku polskim i łacińskim.
Stopniowo porzuca łacinę.
Był pierwszym poetą pomorskim tworzącym w języku polskim.
Wiele z jego utworów wydrukowano w Toruniu:
- 1583 – Wiersze żałobliwe – drukarz Melchior Nering
- 1592 – Hodoeporicum liber I – drukarz Andrzej Koteniusz (zbiór 14 elegii łacińskich)
- 1593 – Gęśli różnorymych ksiega I – drukarz Andrzej Koteniusz
- 1599 – Wiosna – drukarz Andrzej Koteniusz (sielanka)
- 1600 – Witanie – drukarz Andrzej Koteniusz (utwór sceniczny)
Zmarł około 1621 roku.
Jan Rybiński cieszył się uznaniem współczesnych, niestety został zapomniany przez potomnych.
W Ksiąznicy Kopernikańskiej dostępne są następujące utwory Jana Rybińskiego:
| 1. | STARODRUK
Concentvs Hortensis Mvsarvm Congratvlantivm solennitati Nuptiarum […] Domini M. Hvlderici Schoberi, Scholae ciuilis Turoniensis Conrectoris, Sponsi, Et […] Virginis Evae […] Dn. Doctoris Melchioris Pyrnesij […] Medici & Physici Turoniensis, relictae filiae, Sponsae / Conscriptus a Ioanne Cupio, Ph. & Med. Doctore, ex Insula Mariana. – Torvnii Borvssorvm : excudebat Andreas Cotenius, 1592. |
| 2. | MIKROFILM
De linguarum in genere tum Polonicae seorsim praestantia et utilitate Oratio … / Jan Rybiński – Dantisci : J. Rhode, 1589. |
| 3. | MIKROFILM
Gęśli różnorymnych księga 1 / Jan Rybiński – Toruń : A. Cotenius, 1593. |
| 4. | Jana Rybińskiego „Gęśli roznorymych Księga I” / [posłowie Alojzy Tujakowski]. – Toruń : Zakłady Graficzne, 1969. |
| 5. | Jana Rybińskiego „Gęśli różnorymych księga I” / Zbigniew Nowak i Anna Świderska. – Gdańsk : Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1958. |
| 6. | Księga elegii podróżnych / Jan Rybiński ; przekł. Elwira Buszewicz ; wstęp i oprac. Elwira Buszewicz, Wojciech Ryczek ; Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2015. |
| 7. | STARODRUK
Ku czci Jaśnie Wielmożnemu Panu, Panu Lwowi Sapieże, Canclerzowi wielkiemu W. Księ: Litewskiego, Mohilewskiemu, Parnawskiemu… Staroście, Nauk wysokich Mecaenasowi znamienitemu. – w Wilnie : drukował Jakub Markowicz, 1607. |
| 8. | STARODRUK
Mowa… Rybinskiego biskupa Kujawskiego y pomorskiego, na sessyi d. 16 lutego r. 1789 miana. – Warszawa : Druk. Nadworney, 1769. |
| 9. | Wiersze polskie / Jan Rybiński ; oprac. Zbigniew Nowak i Anna Świderska. – Gdańsk ; Poznań : Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Oddział, 1968. |
| 10. | STARODRUK
Wiersze żałobliwe, A przytym statecznie acz krotko opisuiące żywot, y sprawy zacne, rychłozmarłego […] Pana Jana Hrabie z Ostroroga […] : Przy końcu przydane iest [..] Małżonki iego, tuż w kilka godzin po nim […] zmarłey, godne zalecenie / [Jan Rybinski]. – W Toruniu : Drukował Melchior Neringk, 1583. |
| 11. | Wiosna / Jan Rybiński ; transkr., koment. i słowniczek Maria Frankowska. – Toruń : Towarzystwo Bibliofilów im. J. Lelewela, 2006. |
Zbigniew Nowak
Rybiński (Ribinius, Ryba) Jan
Polski Słownik Biograficzny
Tom 33, zeszyt 3, s. 329-331
Sygnatura SIRi XVIa/1-t.33
Hasło: Rybiński Jan
Bibliografia Literatury Polskiej
Nowy Korbut
Tom 3, N-Ż, s. 190-192
Sygnatura SIRi Vb/4-t.3
Izabela Teresińska
Rybiński Jan
Dawni pisarze polscy
Tom 3, s. 395- 396
Sygnatura SIRi XVIa/LP-24c
Anna Krzewińska
Jan Rybiński
Wybitni lidzie dawnego Torunia
s. 57-62
Sygnatura SIRr IIIA/3a
Zbigniew Nowak
Jan Rybiński. Zapomniany poeta pomorski doby Odrodzenia.
Pamiętnik Literacki
Rocznik 52, 1961, zeszyt 4, s. 321-371
Sygnatura MAG 03929-52/2
Alojzy Tujakowski
Jan Rybiński – poeta dawnego Torunia
W: Jana Rybińskiego Gęśli roznorymych Księga I
Toruń 1969
Sygnatura SIRr XXXIIb/7
Zbigniew Nowak, Anna Swiderska
Jana Rybińskiego „Gęśli różnorymnych księga I”
Gdańsk 1958
Sygnatura SIRr XXXIIa/5
Maria Frankowska
„Wiosna kwieciorodna” czyli o sielance Jana Rybińskiego
W: Jan Rybiński, Wiosna, Toruń 2006
s. 19-28
Sygnatura SIRr XXXc/16
Zbigniew Nowak, Anna Świderska
Wstęp
W: Jan Rybiński, Wiersze Polskie, Gdańsk 1968
s. VII-XCVIII
Sygnatura MAG 89847
Wspomnienia rolników z ziemi chełmińskiej (1851-2012)
Rodziny Łęgowskich i Semrau
Wydawca: Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Toruń 2014
Sygnatura SIRr XXXIIc/10
Dr hab. Sylwia Grochowina z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przygotowała do druku, wstępem i przypisami opatrzyła wspomnienia Elżbiety Darłak, Marii Pancierzyńskiej i Ireny Łęgowskiej.
Wspomnienia rodzinne i prywatne historie są doskonałym źródłem wiedzy o ludziach, życiu codziennym, obyczajach.
Autorki są przedstawicielkami rodzin Łęgowskich i Semrau, które związane są z ziemią chełmińską.
Ich wspomnienia sięgają do połowy XIX wieku.
Szczególnie wyraziście odzwierciedlają dramatyczne przeżycia II wojny światowej.
Rodzina doświadczyła wtedy aresztowań, wysiedlenia, pobytu w obozie Szmalcówka w Toruniu, robót przymusowych w Niemczech.
Senior rodu Wacław Łęgowski został zamordowany przez Niemców.
Znajdziemy w wspomnieniach również informacje o członkach rodziny, rodzicach, rodzeństwie, najbliższych krewnych, o rodzinnym domu, o funkcjonowaniu gospodarstwa rolnego, o zwyczajach, o pracy na roli, dziecięcych zabawach, szkolnych latach, o okresie powojennym, pracy zawodowej i narodzinach dzieci.
Książka składa się z pięciu tekstów:
- Elżbieta Darłak – Przezywam to ponownie..
- Maria Pancierzyńska – Czas wojny, czas pokoju
- Maria Pancierzyńska – Rodzina Semrau
- Maria Pancierzyńska – Bywałam w pałacach
- Irena Łęgowska – Wspomnienia z wojny 1939-1945
Tekst uzupełniają fotografie rodzinne.
