Next Page
Krzysztof Hartknoch urodził się w centrum Mazur (w Jabłonce koło Pasymia) w 1644 roku.
Do końca życia był emocjonalnie związany z Pasymiem.
Jego ojciec i obaj dziadowie byli luterańskimi pastorami.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Hartknoch studiował filozofię w Królewcu.
Od młodych lat zmagał się z gruźlicą.
Od 1672 roku prowadził w Królewcu badania nad przeszłością Prus oraz zajmował się zagadnieniami prawno-ustrojowymi.
Wykładał też filozofię i historię na tamtejszym uniwersytecie.
Krzysztof Hartknoch, portret w „Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
W 1677 roku porzucił posadę profesora na Uniwersytecie w Królewcu i przeniósł się do Torunia, gdzie został profesorem Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego.
10-letni okres pobytu w Toruniu był najbardziej twórczym w życiu Hartknocha.
W Toruniu powstał w zasadzie cały jego dorobek naukowy.
Zmarł 3 stycznia 1643 roku w wieku zaledwie 43 lat.
„Alt und Neues Preussen”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Jego najważniejszymi dziełami były wydane we Frankfurcie nad Menem „Stare i Nowe Prusy” – „Alt und Neues Preussen oder preussischer Historien zwei Teile” (1864).
„Stare i nowe Prusy” poświęcone są dziejom Prus Książęcych i Prus Królewskich.
Hartknoch oprócz historii politycznej wiele miejsca poświęca również historii poszczególnych miast, stosunkom ludnościowym, wprowadzeniu chrześcijaństwa i dziejom religijnym, systemowi monetarnemu, prawu pruskiemu, historii kultury, obyczajom, prawom i religii dawnych Prusów, językowi pruskiemu.
Widok Torunia – C. Pietesch. W: „Alt und Neues Preussen”. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu Pol.7.III.138. Źródło: Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
W „Starych i nowych Prusach” Hartknoch powtarza informację, że Toruń został założony w 1231 roku wokół wielkiego i rozłożystego dębu, który Krzyżacy ufortyfikowali.
Sama nazwa Torunia możne się wywodzić od niemieckiego słowa „Thor” oznaczającego bramę – w tym wypadku miasto było bramą do Prus.
„Preussische Kirchen – Historia”. Ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej
Ostatnią publikacją Hartknocha była wydana tuż przed jego śmiercią „Pruska historia kościelna” – „Preussische Kirchen – Historia” (Gdańsk 1686).
„Pruska historia kościelna” przedstawia dzieje kościoła w Prusach, kładąc nacisk na znaczenie reformacji i konfesji luterańskiej.
„Respublica Polonica duobus libris illustrata” . Biblioteka Jagiellońska, Berol. Ud 6366. Żródło: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
Równie ważną publikacją Hartknocha jest praca poświęcona historii, ustrojowi i systemowi prawnemu Rzeczpospolitej: „Respublica Polonica duobus libris illustrata” (Królewiec 1677).
Autor omówił po łacinie takie zagadnienia, jak bezkrólewie, elekcja i koronacja, pakta konwenta, senat, urzędy, stan szlachecki, sejmy i sejmiki, ustrój sądownictwa, organizacja wojska i forma rządów.
Petri De Dusburg, „Ordinis Teutonici Sacerdotis, Chronicon Prussiae”. Biblioteka Elbląska Pol.7.II.351. Źródło: Elbląska Biblioteka Cyfrowa
Wielką zasługa Hartknocha jest poza tym odnalezienie i opublikowanie w 1679 roku XIV-wiecznej kroniki krzyżackiej Piotra Dusburga (z Diusburga)
Kronika obejmuje historię Zakonu od założenia w Palestynie w 1190 roku do roku 1326.
Nowatorstwo Hartknocha jako historyka polega na stosowaniu przez niego krytyki historycznej.
Docenia wagę źródeł historycznych, akt i dokumentów.
Odróżnia je od opracowań historycznych.
Nie zbiera już bezkrytycznie wszystkich informacji, w tym legend i zwykłych fantazji, ale je selekcjonuje, kwestionuje, odrzuca, sprawdza wiarygodność.
W tym właśnie odchodzi już od barokowej uczoności, a podąża w kierunku oświeceniowej krytyki naukowej.
Sławomir Augusiewicz
Dziejopisarstwo Krzysztofa Hartknocha
W: Życie codzienne na dawnych ziemiach pruskich
s. 28-35
Sygnatura MAG 276523
Jerzy Serczyk
Wstęp
do:
Jan Krzysztof Hartknoch
Opis Torunia z roku 1684
Sygnatura SIRr VIa/29
Jerzy Serczyk
Warsztat historyczny Krzysztofa Hartknocha (1644-1687)
W: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego
T. 1, s. 283-314
Sygnatura SIRr XXXIb/3t.1
Jerzy Serczyk
Krzysztof Hartknoch (1644-1687) toruński historyk Pomorza
Rocznik Toruński
T. 3, s. 55-88
Sygnatura SIRr II/18t.3
Ocalić od zapomnienia
Zasłużeni mieszkańcy regionu
pod redakcją Szymona Wiśniewskiego
Wydawca: Stowarzyszenie Świętego Huberta,
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. ks. F.K. Malinowskiego
Golub-Dobrzyń 2016
Sygnatura SIRr IIIA/117
Publikacja została wydana w ramach projektu „Ocalić od zapomnienia – Zasłużeni Mieszkańcy Regionu” finansowanego -przez Starostwo Powiatowe Golub-Dobrzyń.
Redaktorem zbioru jest Szymon Wiśniewski – nauczyciel historii, wiceprezes Stowarzyszenia Świętego Huberta oraz komendant Hufca ZHP im. F. Chopina w Golubiu-Dobrzyniu.
Celem projektu było upamiętnienie wybitnych postaci Golubia-Dobrzynia.
Autorami biogramów, oprócz redaktora tomu, jest też młodzież szkolna i harcerze, którzy docierali do rodzin i bliskich osób bohaterów książki: Jakub Kamiński, Zuzanna Kwiatkowska, Natalia Mężykowska, Agnieszka Skonieczna, Monika Żuchowska.
W książce zamieszczono życiorysy lekarzy, nauczycieli, żołnierzy i społeczników:
- Franciszek Ciszewski
- Mirosław Gassen-Piekarski
- Kazimierz Goszkowski
- Henryk Górecki
- Edward Jasieniecki
- Henryk Rogowski
- Eugeniusz Pietrzak
- Henryk Sipak
- Władysław Syguła
- Stefan Wiśniewski
„Wybitni ludzie dawnego Torunia”
„Artyści w dawnym Toruniu”
„Toruńscy twórcy nauki i kultury (1945-1985)”
W latach 1982-1989 ukazały się trzy kompendia biograficzne wydane przez Towarzystwo Naukowe w Toruniu w serii „Prace popularnonaukowe”.
Prace nad biografiami podjęto w związku z przypadającą w 1983 roku 750-tą rocznicą nadania Toruniowi praw miejskich.
Książki te miały olbrzymie znaczenie w wypełnieniu luki w wiedzy historycznej mieszkańców Torunia o postaciach, które przyczyniły się do rozwoju miasta.
Wybitni ludzie dawnego Torunia
pod redakcją Mariana Biskupa
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Prace popularnonaukowe nr 39
Toruń 1982
Sygnatura SIRr IIIA/3a
Kompendium zawiera 54 szkice biograficzne, poświęcone osobom odznaczającym się na polu nauki i kultury, działaczom społeczno-politycznym i narodowym, literatom, publicystom, redaktorom prasy regionalnej, drukarzom, wydawcom, architektom, bibliofilom, ludziom teatru i muzykom.
Równie wybitne było grono autorów szkiców: Irena Janosz-Biskupowa, Karol Górski, Marian Biskup, Henryk Rietz, Stanisław Salmonowicz, Anna Krzewińska, Jerzy Serczyk, Kazimierz Maliszewski, Marian Pawlak, Jerzy Wojtowicz, Szczepan Wierzchosławski, Janina Huppenthal, Sławomir Kalembka, Tadeusz Zakrzewski, Barbara Serczykowa, Kazimierz Jasiński, Krystyna Podlaszewska, Leon Witkowski, Mieczysław Wojciechowski, Kazimierz Przybyszewski, Leonard Jarzębowski, Zenon H. Nowak, Lidia Kuchtówna, Karola Ciesielska, Józef Poklewski, Witold Pronobis.
Szkice biograficzne ułożono chronologicznie.
Poświęcono je nastepujacym osobom:
- Tilman vom Wege (1400-1457) – burmistrz Starego Miasta Torunia, przywódca Związku Pruskiego
- Łukasz Watzenrode (1447-1512) – biskup warmiński, protektor i opiekun Mikołaja Kopernika
- Mikołaj Kopernik (1473-1543) – astronom, twórca nowego obrazu Wszechświata
- Henryk Stroband (1548-1609) – burmistrz i promotor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
- Piotr Artomiusz (Krzesichleb) (1522-1609) – kaznodzieja luterański i pisarz
- Ulryk Schober (1559-1598) – poeta i konrektor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
- Jan Rybiński (1565-1608) – poeta i nauczyciel języka polskiego
- Jan Turnowski Młodszy (1567-1629) – pastor, pisarz i profesor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
- Konrad Graser (1585-1630) – rektor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
- Adam Freytag (1608-1650) – matematyk i inżynier wojskowy
- Krzysztof Hartknoch (1644-1687) – profesor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, historyk Pomorza i Prus
- Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668-1749) – poczmistrz królewski, rajca i burgrabia toruński
- Jakub Henryk Zerneke (1672-1741) – historyk Torunia
- Jerzy Piotr Schultz (1680-1748) – uczony pedagog, redaktor czasopism
- Efraim Oloff (1685-1735) – pastor, profesor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, erudyta i miłośnik języka polskiego
- Michał Bogusław Ruttich (1686-1729) – pastor, lingwista, miłośnik języka polskiego
- Jan Daniel Hoffmann (1701-1766) – lektor języka polskiego, historyk Polski i Prus
- Jan Michał Hube (1737-1807) – fizyk, pedagog, dyrektor nauk w Szkole Rycerskiej w Warszawie
- Krystian Bogumił Steiner (1746-1814) – prawnik, historyk, profesor Szkoły Rycerskiej w Warszawie
- Samuel Thomas Soemmerring (1755-1830) – uczony, anatom, lekarz i fizyk
- Karol Gothelf Praetorius (1763-1827) – prezydent i historyk Torunia
- Samuel Bogumił Linde (1771-1847) – językoznawca, bibliograf i pedagog
- Fryderyk Florian Skarbek (1792-1866) – ekonomista, historyk i literat
- Teodor Donimirski (1809-1884) – działacz narodowy i społeczny
- Ernest Lambeck (1814-1892) – księgarz, drukarz i wydawca
- Ludwik Ślaski (1818-1898) – działacz narodowy i społeczny
- Ignacy Łyskowski (1820-1898) – pisarz, działacz narodowy i społeczny
- Julian Prejs – Sjerp Polaczek (1820-1904) – pisarz, wydawca, działacz narodowy i społeczny
- Józef (1823-1887) i Sylwester (1855-1940) Buszczyńscy, drukarze i wydawcy, działacze narodowi i społeczni
- Ignacy Danielewski (1829-1907) – literat, dziennikarz, wydawca, działacz narodowy i społeczny
- Franciszek Rakowicz (1839-1878) – dziennikarz, działacz narodowy i społeczny
- Zygmunt Działowski (1843-1878) – działacz narodowy, społeczny i kulturalny
- Stanisław Kujot (1845-1914) – ksiądz, historyk, działacz narodowy i społeczny
- Leon Szuman (1852-1920) – lekarz, działacz narodowy i społeczny
- Artur Semrau (1862-1940) – historyk, archiwista i muzeolog
- Jan Brejski (1863-1934) – działacz narodowy, redaktor i wydawca
- Otton Steinborn (1868-1936) – lekarz działacz narodowy i społeczny
- Alfons Mańkowski (1870-1941) – ksiądz, historyk, działacz narodowy i społeczny
- Zygmunt Moczyński (1871-1940) – kompozytor, dyrygent i pedagog
- Helena Steinbornowa (1875-1952) – działaczka narodowa i społeczna
- Kazimierz Ulatowski (1884-1975) – architekt i działacz społeczny
- Eugeniusz Przybył (1884-1965) – artysta i bibliofil; Janina Przybyłowa (1892-1975) – działaczka kulturalno-społeczna
- Stanisław Tync (1889-1964) – historyk szkolnictwa i wychowania
- Marian Sydow (1890-1948) – regionalista, bibliofil, działacz społeczny
- Antoni Bolt (1891-1941) – prezydent Torunia
- Władysław Bracki (1892-1970) – aktor, reżyser, dyrektor Teatru Ziemi Pomorskiej
- Zygmunt Mocarski (1894-1941) – bibliotekarz i bibliofil, historyk kultury, organizator życia naukowego
- Helena Piskorska (1895-1973) – archiwista i historyk
- Tadeusz Pietrykowski (1895-1940) – prawnik, miłośnik historii, bibliofil, działacz społeczny
- Gwido Smarzyński (1906-1973) – historyk sztuki, muzeolog
- Marian Magdański (1908-1944) – archiwista i historyk
- Julian Nowicki (1912-1936) – działacz robotniczy
Artyści w dawnym Toruniu
pod redakcją Józefa Poklewskiego
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Prace popularnonaukowe nr 43
Toruń 1985
Sygnatura SIRr IIIA/3c
Zbiór zawiera 30 szkiców biograficznych poświęconych artystom reprezentującym najróżniejsze specjalności.
Są wśród nich architekci, malarze, rzeźbiarze, graficy, złotnicy, snycerze tworzący w Toruniu do 1939 r.
Dzięki nim Toruń był w przeszłości znanym ośrodkiem artystycznym.
Miasto rozsławili zwłaszcza złotnicy.
Wśród szkiców znalazły się również trzy hasła zbiorowe – poswięcone pomnikom Kopernika, Konfraterni Artystów i scenografom teatralnym.
Wśród autorów szkiców znaleźli się: Marian Arszyński, Jerzy Frycz, Eugeniusz Gąsiorowski, Jolanta Goławska, Sławomir Kalembka, Janina Kruszelnicka, Zygmunt Kruszelnicki, Bogusław Mansfeld, Janina Mazurkiewicz, Anna Mosingiewicz, Roman Nowina-Konopka, Elżbieta Pilecka, Józef Poklewski, Iwona de Rosset, Stanisław Salmonowicz, Sławomir Szczerbiński, Michał Woźniak.
Szkice biograficzne ułożono chronologicznie.
Poświęcono je nastepujacym osobom:
- Mistrz Andrzej (1370-1420) – budowniczy miejski
- Hans Gotland (1390-1445) – mistrz budowlany
- Prokop (druga połowa XV wieku) – mistrz budowlany
- Hans Brand (druga połowa XV wieku) – rzeźbiarz i budowniczy
- Antoni van Obberghen (1543-1611) – budowniczy i architekt
- Fabian (1559-1605) i Maciej (1564-1588) Neisserowie – malarz i snycerz
- Antoni Möller (1563-1611) – malarz
- Bartłomiej Strobel (1591-1650) – malarz baroku
- Zachariasz Lange (1600-1652) – złotnik
- Jan Chrystian Bierpfaff (1610-1680) – złotnik królewski i toruński
- Jan I von Hausen (1647-1691), Jan II von Hausen (1676-1747) – złotnicy toruńscy
- Jakub Weintraub (1660-1728) – złotnik toruński
- Jan Antoni Langenhahn Starszy (1700-1757), Jan Antoni Langenhahn Młodszy (1737-1795) – rzeźbiarze toruńscy
- Jan Chrzciciel Cocchi (1701-1759) – architekt toruński
- Jerzy Fryderyk Steiner (1704-1766) – rysownik toruński
- Andrzej Christlieb Dittmann (1710-1767) – pastor, uczony i sztycharz amator
- Jan Letyński (1710-1780) – złotnik
- Efraim Schröger (1727-1783) – architekt toruński i warszawski
- Jan Guhr (pierwsza połowa XVIII wieku) – snycerz toruński
- Jan Jerzy Petri (zm. ok. 1772 r.) – malarz
- Kazimierz Łukaszewicz (zm. po 1794 r.) – malarz
- Rodzina Jacobich – malarzy toruńskich w XVIII-XX wieku
- Marian Jakub Ignacy Jaroczyński (1819-1901) – malarz, grafik, rzeźbiarz, działacz społeczny
- Teodor Edward Knorr (ur. 1882 r.) – malarz toruński
- Wojciech Aleksander Durek (1888-1951) – rzeźbiarz i malarz
- Ignacy Zelek (1894-1961) – rzeźbiarz
- Ignacy Felicjan Tłoczek (1902-1982) – architekt i urbanista
- Toruńskie pomniki Kopernika
- Malarze toruńskiej „Konfraterni Artystów” (1920-1939)
- Scenografowie teatru toruńskiego (1920-1939)
Toruńscy twórcy nauki i kultury (1945-1985)
pod redakcją Mariana Biskupa i Andrzeja Gizińskiego
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Prace popularnonaukowe nr 50
Toruń 1989
Sygnatura SIRr IIIA/3b
Kompendium przedstawia sylwetki 53 zasłużonych torunian.
Są to przede wszystkim ludzie nauki – pierwsi wykładowcy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W książce odnajdziemy również biogramy ludzi pióra, teatru, fotografików i muzyków.
Autorami artykułów są Zofia Abramowiczówna, Marian Arszyński, Henryk Baranowski, Franciszek Błażejewski, Jadwiga Chudziakowa, Wiesław Domasłowski, Henryk Dubowik, Teresa Friedelówna, Jerzy Frycz, Janusz Gilas, Alicja Grześkowiak, Leon Gumański, Artur Hutnikiewicz, Leszek Janiszewski, Kazimierz Jasiński, Leon Jeśmanowicz, Janusz Justyński, Sławomir Kalembka, Marian Kallas, Klemens Kępczyński, Henryk Koneczny, Zbigniew Kruszelnicki, Janusz Kryszak, Lidia Kuchtówna, Anna Kulikowska, Kazimierz Lubiński, Alicja Łodzińska, Jerzy Maciejewski, Bogusław Mansfeld, Józef Poklewski, Józef Szudy, Jerzy Tomala, Andrzej Tomczak, Leon Witkowski, Zbigniew Witkowski, Michał Woroniecki, Stefan Wołoszyn, Andrzej Woszczyk, Marek Zaidlewicz.
Szkice biograficzne ułożono tym razem alfabetycznie.
Poświęcono je nastepujacym osobom:
- Helena Bychowska (1909-1959) – literat i tłumacz
- Alojzy Czarnecki (1893-1980) – fotograf i fotografik
- Zygmunt Czerny (1888-1975) – historyk literatur i języków romańskich, profesor UMK
- Tadeusz Czeżowski (1899-1981) — filozof, profesor UMK
- Władysław Dziewulski (1878-1962) – astronom, profesor UMK
- Henryk Elzenberg (1887-1967) – filozof, profesor UMK
- Jerzy Frycz (1927-1985) – konserwator i historyk sztuki, docent UMK
- Olgierd Gałdyński (1921-1984) – artysta fotografik
- Tadeusz Godziszewski (1904-1977) – rzeźbiarz i pedagog
- Marian Gumowski (1881-1974) – numizmatyk, sfragistyk i heraldyk, profesor UMK
- Kazimierz Hartleb (1886-1951) – historyk kultury, profesor UMK
- Wojciech Hejnosz (1895-1976) – historyk prawa, profesor UMK
- Jerzy Hoppen (1891-1969) – artysta malarz, grafik, profesor UMK
- Wilam Horzyca (1889-1959) – reżyser i dyrektor teatru, krytyk literacki, poeta i redaktor
- Janina Hurynowicz (1894-1967) – fizjolog i neurolog, profesor UMK
- Aleksander Jabłoński (1898-1980) – fizyk, profesor UMK
- Roman Jakimowicz (1889-1951) – archeolog, profesor UMK
- Bronisław Jamontt (1886-1957) – artysta malarz, profesor UMK
- Stanisław Jaskowski (1906-1965) – logik, profesor i rektor UMK
- Ludwik Kolankowski (1882-1956) – historyk, pierwszy rektor UMK
- Karol Koranyi (1897-1964) – historyk państwa i prawa, profesor i rektor UMK
- Wiktor Kornatowski (1911-1975) – historyk doktryn polityczno-prawnych, docent UMK
- Jan Krajewski (1913-1978) – prawnik, profesor UMK
- Eugeniusz Kucharski (1880-1952) – historyk i teoretyk literatury, profesor UMK
- Edward Kuczyński (1905-1958) – grafik, docent UMK
- Andrzej Lewicki (1910-1972) – psycholog, profesor UMK
- Jerzy Liczkowski (1914-1983) – ekonomista, profesor UMK
- Witold Łukaszewicz (1911-1975) – historyk, profesor i rektor UMK
- Tadeusz Makowiecki (1900-1952) – historyk literatury i sztuki, profesor UMK
- Ryszard Mienicki (1886-1956) – historyk i archiwista, profesor UMK
- Hugon Moryciński (1904-1973) – aktor, rezyser i dyrektor teatru
- Władysław Namysłowski (1889-1957) – prawnik i historyk, profesor UMK
- Stefan Narębski (1892-1966) – architekt, profesor UMK
- Tymon Niesiołowski (1882-1965) – malarz, grafik, profesor UMK
- Bronisław Pawłowski (1883-1962) – bibliotekarz, archiwista, historyk, profesor UMK
- Tadeusz Petrykowski (1921-1983) – prozaik i dramatopisarz
- Ernest Pischinger (1905-1980) – chemik, profesor UMK
- Walerian Preisner (1894-1966) – romanista, bibliotekarz, docent UMK
- Jan Prüffer (1890-1959) – zoolog i biolog, profesor UMK
- Jerzy Remer (1888-1979) – historyk sztuki, konserwator i muzeolog, profesor UMK
- Eugeniusz Słuszkiewicz (1901-1981) – językoznawca i orientalista, profesor UMK
- Kazimierz Sośnicki (1883-1976) – pedagog, profesor UMK
- Stefan Srebrny (1890-1962) – filolog klasyczny, profesor UMK
- Bożena Stelmachowska (1889-1956) – etnograf, profesor UMK
- Antoni Swinarski (1910-1985) – chemik, profesor i rektor UMK
- Jerzy Śliwowski (1907-1983) – prawnik, profesor UMK
- Leonard Torwirt (1912-1967) – malarz konserwator dzieł sztuki, docent UMK
- Halina Turska (1901-1979) – jezykoznawca, profesor UMK
- Jan Michał Wieczorek (1904-1980) – kompozytor, dyrygent i pedagog
- Bronisław Włodarski (1895-1974) – historyk, profesor UMK
- Jan Zabłocki (1894-1978) – przyrodnik, profesor UMK
- Witold Zacharewicz (1904-1974) – chemik, profesor UMK
- Karol Wiktor Zawodziński (1890-1949) – krytyk literacki, rusycysta, profesor UMK
