dr hab. Joanna Kamper-Warejko
XVI-wieczne toruńskie druki Koteniusza
Uwagi o języku wybranych tekstów
Prelekcja
15 listopada 2018 r.
Książnica Kopernikańska
W czwartek 15 listopada 2018 roku w Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8, o godzinie 17.00, odbyła się bardzo ciekawa prelekcja popularnonaukowa dr hab. Joanny Kamper-Warejko z Zakładu Historii Języka Polskiego w Instytucie Języka Polskiego UMK.
Wykład poświęcony był dawnemu językowi i piśmiennictwu polskiemu oraz procesom diachronicznym, którym podlegał język polski.
Prelegentka przedstawiła historię powstania i rozwoju drukarni toruńskiej w XVI wieku.
Pierwszy toruński druk autorstwa Erazma Glicznera został wydany przez Stenczla Worffschauffla w 1569 roku.
Pierwsze książki w języku polskim drukował w Toruniu Melchjor Nering począwszy od 1581 roku.
Czasy świetności drukarni, którą w latach 1587-1607 kierował Andrzej Koteniusz zbiegły się z czasem świetności miasta, którego burmistrzem był Henryk Stroband.
Koteniusz wydrukował aż 90 książek w tym blisko 1/3 w języku polskim.
Drukarnia znalazła wówczas swoją stałą siedzibę przy ul. Franciszkańskiej (działała tutaj aż do 1829 roku).
Wykonywała zamówienia Rady Miasta i Gimnazjum Akademickiego.
Na czoło wysuwają się wydawnictwa o treści religijnej.
Te w języku polskim używane były przez pastorów z toruńskich przedmieść, na których przeważała ludność polska.
Książki drukowano gotycką czcionką szwabachą – ale w języku polskim.
Najsłynniejsze wydawnictwa drukarni Koteniusza to „Postylla” Kalksteina i „Kancjonał” Artomiusza.
Słuchacze dowiedzieli się z prelekcji wielu ciekawych informacji na temat Artomiusza (czyli Piotra Krzesichleba), polskiego kaznodziei luterańskiego z kościołów św. Anny i św. Jerzego.
Jego „Kancjonał” doczekał sie trzech wydań jeszcze za życia autora – 1587, 1596 i 1601.
Był to śpiewnik, zbiór luterańskich pieśni religijnych w języku polskim.
Prawie wszystkim pieśniom towarzyszył zapis nutowy.
Kantyczki liczyły w sumie 331 pieśni.
Prelegentka opisała budowę śpiewnika, układ pieśni, pisownię, język „Kancjonału”, unowocześnienia, archaizmy, regionalizmy, fonetykę.
Na koniec wspomniano również o Janie Rybińskim autorze „Gęśli” – czyli zbioru wierszy wydanych u Koteniusza w Toruniu.
Po prelekcji uczestnicy imprezy w Książnicy Kopernikańskiej przystąpili do pisania dyktanda.
Laureatki trzech pierwszych miejsc otrzymały karty prezentowe Empiku.
Wszyscy uczestnicy spotkania otrzymali również prezent od Książnicy Kopernikańskiej – grę „Staropolski Wokabularz”.
Jest to atrakcyjna gra karciana autorstwa pracowników Książnicy Przemysława Chudzika i Mateusza Pitulskiego.
Gra opiera się na zabawie kartami ze staropolskimi słowami.
Gracze wcielają się w postaci spiskowców, walczących z zaborcami.
Grę można wypożyczyć w Książnicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8.
Prelekcja i dyktando odbyły się w ramach projektu „Staropolski Wokabularz”.
„Wokabularz Staropolski” został dofinansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Ojczysty – dodaj do ulubionych 2018” oraz z budżetu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku
Opracowanie i wydanie: Jacek Kowalkowski i Wiesław Nowosad
Wydawnictwo DiG
Warszawa 2013
Sygnatura SIRr VIa/50
Publikacja zawiera aż 111 testamentów szlachty Prus Królewskich z XVII wieku.
Wydawcy musieli przeprowadzić bardzo szeroką kwerendę w archiwach Bydgoszczy, Gdańska, Torunia, Wrocławia, Pelplina, Włocławka, Krakowa, Poznania, Warszawy, Kórnika, Berlina, Mińska, Wilna, Lwowa.
Z książki czytelnicy dowiedzą się bardzo cennych informacji dotyczących następujących zagadnień:
- budowa i zawartość testamentów,
- inwokacja dewocyjna,
- intytulacja z promulgacją,
- arenga,
- dyspozycje dotyczące duszy i ciała
- dyspozycje dotyczące organizacji pogrzebu
- legaty pobożne
- rozporządzenia majątkowe
- pożegnanie
- ustalenie egzekutorów
- actum et datum, podpisy testatora i świadków
Janusz Kukuła
Spotkanie z mistrzem
8 listopada 2018
Książnica Kopernikańska
Janusz Kukuła jest scenarzystą, dyrektorem i głównym reżyserem Teatru Polskiego Radia.
Przygotował radiowe wersje Trylogii i „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza, „Władcy pierścieni” J.R.R. Tolkiena, „Narrentum” Andrzeja Sapkowskiego.
Wyreżyserował audiobooki z opowiadaniami z Sagi o Wiedźminie Andrzeja Sapkowskiego.
Janusz Kukuła został w 2015 roku uhonorowany tytułem Mistrza Mowy Polskiej.
Spotkanie z mistrzem prowadziła Marta Siwicka.
Rozmowa poświęcona była polszczyźnie i trosce o język polski.
Język jest wewnętrznym powietrzem każdego człowieka.
Janusz Kukuła dał wyraz swej miłości do polszczyzny.
Ciepło wyrażał się o akcencie w języku polskim, o naszych nosówkach, a nawet o stopniowaniu przymiotników.
Czytelnicy Książnicy usłyszeli bardzo wiele anegdot i opowiadań z życia mistrza.
Poznali kulisy pracy Teatru Polskiego Radia.
Jest to jedyne miejsce, gdzie słuchacze nie usłyszą żadnych wulgaryzmów i przekleństw.
Na spotkaniu była również mowa o plebiscycie „Mistrz Mowy Polskiej” i o przebiegu przesłuchań przed komisją jurorów.
Janusz Kukuła przygotował dla słuchaczy specjalny konkurs.
Odtwarzano fragmenty nagrań radiowych.
Osoby, które rozpoznały aktorów otrzymywały płyty z nagraniami.
Wszyscy uczestnicy spotkania otrzymali również prezent od Książnicy Kopernikańskiej.
Spotkanie z mistrzem odbyło się bowiem w ramach projektu „Staropolski Wokabularz”.
Wiele mówiono o staropolszczyźnie, a na zakończenie imprezy rozdano każdemu egzemplarze „Staropolskiego Wokabularza”.
Jest to atrakcyjna gra karciana autorstwa pracowników Książnicy Przemysława Chudzika i Mateusza Pitulskiego.
Gra opiera się na zabawie kartami ze staropolskimi słowami.
Gracze wcielają się w postaci spiskowców, walczących z zaborcami.
Grę można wypożyczyć w Ksiąznicy Kopernikańskiej przy ul. Słowackiego 8.
„Wokabularz Staropolski” został dofinansowany ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu „Ojczysty – dodaj do ulubionych 2018” oraz z budżetu Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
