Next Page
Marcin Orłowski
Opowieść o patriotycznych pomnikach okresu międzywojennego
Prelekcja
26 września 2018
Książnica Kopernikańska
26 września 2018 roku w budynku głównym Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu przy ul. Słowackiego 8 odbyła się kolejna prelekcja w ramach cyklu „Toruń miasto zabytków”.
Wykład wygłosił Marcin Orłowski – torunianin, z zamiłowania historyk, interesujący się dziejami Torunia, toruńskimi fortyfikacjami, historią powstań narodowych i dziejami konspiracji.
Marcin Orłowski – jest autorem publikacji „Spacerownik toruński po czasie i przestrzeni 1939-1948. Stare Miasto w chwilach rozpaczy i nadziei”.
„Spacerownik” ukazał się w 2015 roku w „Zeszytach literackich i naukowych I Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu” (sygnatura Książnicy Kopernikańskiej MAG 06422-1).
Marcin Orłowski jest również dzwonnikiem dzwonu Tuba Dei.
Swój wykład poświecił toruńskim pomnikom, które powstały w Toruniu w okresie II Rzeczpospolitej.
Autor na ponad 100 slajdach przedstawił historię pomników, tablic pamiątkowych, bram triumfalnych, obelisków, pomników nagrobnych, krzyży, a nawet kopca.
Słuchacze śledzili dzieje zarówno samych pomników jak również ich cokołów.
Często zdarzało się, że spiżowe pruskie pomniki przetapiano na tablice pamiątkowe.
Również cokoły służyły często kolejnym władzom – pruskim, polskim, komunistycznym.
Charakterystyczne dla okresu międzywojennego, było też to że wiele pomników wznoszono na terenach wojskowych, przez co nie były one ogólnodostępne.
Wśród autorów pomników należy wymienić Wojciecha Durka, Ignacego Zelka, Kazimierza Ulatowskiego.
W Toruniu wybudowano również dwa wyjątkowe pomniki – kościół Chrystusa Króla na Mokrem oraz Most drogowy im. Marszałka Józefa Piłsudskiego.
Przedwojenne pomniki w większości były wojskowe, czasem religijne.
Do rzadkości należą te poświęcone postaciom cywilnym, jak pomnik Stanisława Moniuszki – ufundowany przez Pomorski Związek Kół Śpiewaczych z inicjatywy prezesa chóru „Lutnia” Ludwika Makowskiego.
Niestety większość z pomników została zniszczona przez Niemców w 1939 roku.
Szczególną gorliwość wykazywali miejscowi Niemcy z formacji Selbstschutzu.
Niektóre pomniki zostały odbudowane w naszych czasach – pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej przed kościołem garnizonowym św. Katarzyny czy pomnik wojewody Stefana Łaszewskiego przed Collegium Maius przy Fosie Staromiejskiej.
Obecnie Towarzystwo Miłośników Torunia finalizuje projekt odbudowy Pomnika Wojsk Balonowych, który stał w Parku Miejskim na Bydgoskim Przedmieściu.
Wszystkim zainteresowanym polecamy artykuł Marcina Orłowskiego „Opowieść o toruńskich pomnikach patriotycznych z lat 1920-1939. Rok po roku”.
Artykuł ukazał się właśnie w czasopiśmie ” Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie.” tom 8 / 2018 (sygnatura Książnicy Kopernikańskiej MAG 06395-8).
Juliusz Kola
Dzieje kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku
Wydawnictwo Bernardinum
Pelplin 2016
Sygnatura SIRr XXXIV/156
Kościół świętokrzyski w Kaszczorku ma wyjątkową historię.
Kaszczorek stanowi dziś dzielnicę Torunia, ale przez wieki związany był z leżącą po drugiej stronie Drwęcy Złotorią.
Autor „Dziejów kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku” w sposób bardzo przystępny i ciekawy przedstawił okoliczności jego powstania.
Poznajemy wielką historię niewielkiej parafii.
Już w końcu XIII wieku klasztor w Kaszczorku założyli begardzi.
Pierwsza wzmianka o kościele w Kaszczorku pochodzi z 1320 roku, kiedy to begardów zastąpili dominikanie.
Juliusz Kola wyjaśnił tajemnicze początki klasztoru i kościoła w Kaszczorku.
Wiele miejsca poświęcił architekturze świątyni, którą wymurowano z cegły już w średniowieczu.
Historycy sztuki żywo interesowali się świątynią ze względu na jej specyfikę.
W ciągu swej długiej historii kościół świętokrzyski znajdował się pod opieką zakonu dominikanów.
Dzieje Sanktuarium Krzyża Świętego rozjaśnia kronika parafii spisana w 1848 roku przez ks. Bernarda Schellera.
Juliusz Kola szeroko opisał wyposażenie kościoła sprzed 1966 roku.
Wyjaśnił rownież historię gotyckiej rzeźby św. Mikołaja – potocznie uważanej za rzeźbę św. Wojciecha.
Osobny rozdział poświęcono tragicznemu pożarowi świątyni, jaki miał miejsce 16 listopada 1966 roku.
W książce opisano następnie proces odbudowy kościoła, który trwał do 1972 roku.
W publikacji wykorzystano bardzo wiele unikatowych zdjęć pochodzących ze zbiorów mieszkańców parafii pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Wydawnictwo wyróżnia się bardzo piękną szatą graficzną i wysokim poziomem sztuki edytorskiej.
Tadeusz Zakrzewski
Wspomnienia Torunianina z Podgórza
Wydawca: Towarzystwo Bibliofilów im. J. Lelewela
Toruń 2016
Sygnatura SIRr IIIB/Zakrzewski Tadeusz
Wspomnienia Tadeusza Zakrzewskiego zostały wydane przez Towarzystwo Bibliofilów im. J. Lelewela w Toruniu dla upamiętnienia jego wieloletniego prezesa, zasłużonego i honorowego członka TBL i kawalera Orderu Białego Kruka.
Wspomnienia przygotował do druku, zredagował i przedmową opatrzył Zefiryn Jędrzyński.
Tadeusz Zakrzewski (1922-2014) był zasłużonym dla miasta Torunia działaczem społecznym, bibliofilem, kolekcjonerem.
Był autorem niezliczonej ilości publikacji poświęconych Toruniowi, jego historii, życiu społecznemu, kulturalnemu, umysłowemu i artystycznemu.
W 2002 roku otrzymał od władz miasta medal „Thorunium”.
Urodził się w Podgórzu, który do 1938 roku był samodzielnym miastem.
W 1947 roku ukończył fakultet prawno-ekonomiczny na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika.
Od 1971 roku pełnił funkcję dyrektora Biura Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
W 1976 roku obronił prace doktorską „Polskie instytucje i organizacje w Toruniu pod zaborem pruskim w l. 1815-1929″.
Swoje kolekcjonerskie zbiory prezentował na 19 wystawach.
Pasjonowała go stara fotografia.
Zbieranie pocztówek zaowocowało znajomością z Wisławą Szymborską i wieloletnią korespondencję obojga.
Jest również autorem kilkudziesięciu biogramów wybitnych torunian.
Przez 18 lat pełnił funkcje prezesa Towarzystwa Bibliofilów im. J. Lelewela.
Przez 19 lat był redaktorem naczelnym „Rocznika Toruńskiego” wydawanego przez Towarzystwo Miłośników Torunia.
Tadeusz Zakrzewski pozostawił po sobie wspomnienia i dzienniki.
Dzienniki pisane były na bieżąco w latach 1955-56 i 1965-66 oraz w czasie pracy w Towarzystwie Naukowym w Toruniu w latach 1971-1978.
Książka „Wspomnienia Torunianina z Podgórza” zawiera opracowane przez Zefiryna Jędrzyńskiego zarówno wspomnienia Tadeusza Zakrzewskiego jak i jego dzienniki.
Wspomnienia zapisane po latach opisują lata dziecięce Tadeusza Zakrzewskiego spędzone w podtoruńskim Podgórzu, naukę w przedwojennym Gimnazjum im. M. Kopernika, lata okupacji niemieckiej w Toruniu, konspirację w Związku Jaszczurczym oraz pierwsze lata powojenne.
