dr Artur Trapszyc
Urbanonimia Torunia a problem ochrony zabytków niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Prelekcja
24 maja 2018
Książnica Kopernikańska w Toruniu
W czwartek 24 maja 2018 roku miało miejsce w Książnicy Kopernikańskiej doroczne walne zebranie członków Towarzystwa Miłośników Torunia.
Zebranie prowadził profesor Krzysztof Mikulski.
Honorowym gościem był prezydent Torunia Michał Zaleski.
Walne zebranie poprzedziła prelekcja dr Artura Trapszyca z Muzeum Etnograficznego w Toruniu.
Prelegent opowiedział zebranym o urbanonimii, czyli nazewnictwie miejskim, o nazwach ulic, placów, budynków, osiedli, dzielnic, parków.
Wyjaśnił, jakie znaczenie mają te nazwy w kontekście niematerialnego dziedzictwa kulturowego naszego miasta.
Opowiedział o działalności Zespołu do spraw Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego na terenie Województwa Kujawsko-Pomorskiego, który działa od 2015 roku przy Muzeum Etnograficznym w porozumieniu z Urzędem Marszałkowskim.
Stare nazewnictwo ma wartość zabytkową, gdyż przekazuje pamięć o nieistniejącym już krajobrazie społecznym i geograficznym.
W nazwach zapisana jest treść historyczna.
Szczególną wartość mają nie tylko nazwy urzędowe, ale również potoczne (Małpi Gaj, Tryfta, Kunort, Wygoda, Rudelka, Garbaty Mostek, Krowi Mostek).
Należy starać się o przywrócenie nazw zlikwidowanych (ul. Nadbrzeżna, ul. Portowa, ul. Krzyżacka, ul. Pańska, ul. Panieńska, ul. Wałowa).
Niestety wartość kulturowa nazw nie jest doceniana.
W naszym województwie z początkiem roku zlikwidowano aż 59 nazw miejscowości.
Dr Trapszyc zakończył swoje wystąpienie apelem o ochronę nazw przed zmianami, o przywracanie nazw starych i o wprowadzanie nazw zwyczajowych.
Swojskość i obcość w regionie kujawsko pomorskim
Pod redakcją Michała Białkowskiego, Zdzisława Biegańskiego, Teresy Maresz, Wojciecha Polaka
Seria: Dzieje Regionu Kujawsko-Pomorskiego
Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Toruń 2015
Sygnatura SIRr VIb/1-54
Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w ramach serii „Dzieje Regionu Kujawsko-Pomorskiego” sfinansował już wydanie pięciu książek:
| 1. | Konflikty i spory w regionie kujawsko-pomorskim / pod red. Michała Białkowskiego, Adama Koseckiego, Wojciecha Polaka. – Toruń : Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2013. |
| 2. | Ludzie wolności w regionie kujawsko-pomorskim / pod red. Michała Białkowskiego, Zdzisława Biegańskiego, Wojciecha Polaka. – Toruń : Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego ; Bydgoszcz : Dom Wydawniczy „Margrafsen”, 2014. |
| 3. | Swojskość i obcość w regionie kujawsko-pomorskim / pod red. Michała Białkowskiego, Zdzisława Biegańskiego, Teresy Maresz, Wojciecha Polaka. – Toruń ; Bydgoszcz : Dom Wydawniczy „Margrafsen”, 2015. |
| 4. | W warsztacie, w manufakturze, w fabryce i w sklepie / pod red. Zdzisława Biegańskiego, Wojciecha Polaka, Michała Białkowskiego. – Toruń : Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, 2013. |
| 5. | Życie codzienne w regionie kujawsko-pomorskim / pod red. Waldemara Rozynkowskiego i Małgorzaty Strzeleckiej. – Toruń : Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, 2011. |
Najnowszy, tom V serii „Swojskość i obcość w regionie kujawsko-pomorskim” jest pokłosiem ogólnopolskiej konferencji naukowo-dydaktycznej pod tym samym tytułem, jaka odbyła się 17 września 2015 roku w Instytucie Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Książka skierowana jest do nauczycieli, studentów, uczniów i regionalistów.
Cała seria pomyślana jest jako wsparcie dla nauczycieli szkół średnich, która pozwoli im łączyć ze sobą nauczanie historii polski i świata z propagowaniem wiedzy o dziejach lokalnych, w tym zwłaszcza o dziedzictwie kulturowym regionu kujawsko-pomorskiego.
Autorami tekstów są historycy, politolodzy, archiwiści i etnolodzy z reprezentujący uczelnie i instytucje kultury Torunia i Bydgoszczy.
- Maksymilian Grzegorz – Spór o rolę zakonu krzyżackiego w zabiegach i aneksji Pomorza Gdańskiego w historiografiach prusko-niemieckiej oraz polskiej
- Andrzej Pabian – Obcy i bliscy. Menonici z Pomorza i Kujaw w czasach nowożytnych
- Katarzyna Grysińska-Jarmuła – Działalność kulturalna Niemców w Bydgoszczy w XIX i na początku XX wieku
- Przemysław Olstowski – Stosunki narodowościowe i wyznaniowe w województwie pomorskim w okresie Drugiej Rzeczypospolitej
- Dariusz Chyła – „Obcy” w świetle akt Wydziału Bezpieczeństwa Publicznego Magistratu miasta Torunia (1920–1932)
- Zdzisław Biegański – Zagadnienie „separatyzmu” pomorskiego w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej
- Włodzimierz Jastrzębski – Problematyka powojennych rozliczeń z niemiecką listą narodową (narodowościową) w regionie kujawsko-pomorskim
- Michał Białkowski – Swoi czy obcy? Represje wobec działaczy Klubu Inteligencji Katolickiej w Toruniu jako metoda wykluczenia społecznego katolików świeckich w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
- Artur Trapszyc – Nastoletni, niepiękni, obcy. Hipisi w miastach regionu kujawsko-pomorskiego w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
- Sylwia Galij-Skarbińska, Wojciech Polak – „My i oni”. Internowani w obozie w Potulicach w okresie stanu wojennego i ich relacje ze strażnikami więziennymi oraz funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa (1981–1982)
- Konrad Papuziński – Sport – czynnik łączący czy dezintegrujący mieszkańców Pomorza i Kujaw w drugiej połowie XX wieku?
- Teresa Maresz – Merytoryczne i metodyczne propozycje realizacji wątku tematycznego „Swojskość i obcość” na lekcjach „Historii i społeczeństwa. Dziedzictwo epok”
Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego
Doświadczenie, stan obecny, perspektywy
Praca zbiorowa pod redakcją Sławomira Łanieckiego
Dom Wydawniczy „Margrafsen”
Bydgoszcz 2014
Sygnatura SIRr XXXIIIb/157
Książka „Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego” poświęcona jest działaniom podejmowanym przez rożne instytucje naszego województwa od kilkunastu lat, których celem jest ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.
Działania te są podejmowane w dużym stopniu dzięki zaangażowaniu Urzędu Marszałkowskiego, który koordynuje wykorzystywanie środków Unii Europejskiej.
Lista projektów jest już bardzo długa i obejmuje nie tylko takie spektakularne przedsięwzięcia jak rewitalizacja starówek Torunia, Bydgoszczy, Włocławka, Inowrocławia czy Chełmna.
Beneficjentem środków przeznaczonych na ochronę zabytków są też kościoły różnych wyznań.
Mieszkańcy i instytucje naszego regionu odnawiają stare pałace, dwory, zabytkowe parki, fortyfikacje, kanały, dworce kolejowe.
Oryginalną formą dbałości o dziedzictwo kulturowe są festiwale kulinarne, które w wielkiej liczbie organizowane są przez lokalne stowarzyszenia.
Publikacja „Ochrona dziedzictwa kulturowego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego” jest plonem konferencji naukowej, jaka odbyła się w maju 2014 roku w Lubostroniu.
Składa się z dwudziestu referatów:
- Kamil Zeidler – Rola samorządu terytorialnego w ochronie dziedzictwa kultury
- ks. Przemysław Książek – Sztuka sakralna a konserwator zabytków
- Lech Łbik – Kujawsko-Pomorskie. Województwo o wielu obliczach.
- Weronika Ślęzak-Tazbir – Rola muzeum w kształtowaniu tożsamości regionalnej i lokalnej a ochrona dziedzictwa narodowego – perspektywa socjologiczna
- Tomasz Dziki – Wielokulturowość społeczeństwa Kujaw wschodnich i ziemi dobrzyńskiej w XIX w. i w latach II RP elementem dziedzictwa kulturowego i szansa promocji regionu w świecie
- Włodzimierz Jastrzębski – Kujawsko-pomorskie pałace i dwory oraz ich dawni mieszkańcy, Stan badań i postulaty badawcze
- Marianna Gruszczyńska – Stan badań nad dziejami rezydencji dworskich na Kujawach wschodnich i ziemi dobrzyńskiej (stan obecny i perspektywy)
- Tomasz Łaszkiewicz – Zainteresowania naukowe i kolekcjonerskie ziemian na Pomorzu w okresie międzywojennym elementem dziedzictwa kulturowego regionu
- Renata Stachańczyk – Ogrody zabytkowe – wartości, wyobrażenia, wybory
- Eufrozyna Piątek, Wojciech Weyna – Historia górnictwa węgla brunatnego w Pile, gmina Gostycyn
- Wojciech Chudziak – grody w krajobrazie kulturowym Pojezierza Chełmińsko-Dobrzyńskiego we wczesnym średniowieczu i ich archeologiczne pozostałości
- Dariusz Markowski – Konserwacja i restauracja ikonostasu oraz zespołu ikon z kościoła prawosławnego pw. św. Mikołaja w Bydgoszczy
- Bogna Derkowska-Kostkowska – Powstanie śródmiejskiego kompleksu architektoniczno-urbanistycznego Bydgoszczy od połowy XIX do początku XX w. i stan obecny
- Agnieszka Wysocka – Niedocenione dziedzictwo – architektura okresu międzywojennego w województwie kujawsko-pomorskim na wybranych przykładach
- Sławomir A. Kamiński – Wokół problematyki rekonstrukcji konserwatorskiej – wybrane wnętrza reprezentacyjne dawnego Włocławka i Aleksandrowa Kujawskiego – dzieje i konserwacja
- Mariusz Żebrowski – Dzieje twierdzy Grudziądz jako przykład Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego
- Maciej Rydel – Stan dawnych siedzib ziemiańskich w Polsce – A.D. 2014
- Piotr Nowakowski – Rewaloryzacja zespołu dworsko-parkowego w Kłóbce. Stan obecny i planowane działania
- Anna Maślak, Ewa Tyczyńska – Olęderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce jako forma ochrony architektury z terenu Doliny Dolnej Wisły
- Katarzyna Balik, Maciej Świątkowski – Rewaloryzacja parku w Lubostroniu w świetle nowych badań naukowych
