Tomasz Ceran,
Izabela Mazanowska,
Monika Tomkiewicz
Zbrodnia pomorska 1939
Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
Warszawa 2018
Sygnatura SIRr VIb/8-73
Zbrodnia pomorska 1939 roku była pierwszym w czasie II wojny światowej aktem ludobójstwa.
Moża ją porównać do egzekucji katyńskiej i rzezi wołyńskiej.
Jesienią 1939 roku w około 400 miejscowościach na terenie Pomorza Niemcy rozstrzelali kilkadziesiąt tysięcy Polaków.
Ofiary ginęły z rąk swoich sąsiadów, bowiem z miejscowych Niemców składały się oddziały Selbstschutzu, które z wielką gorliwością mordowały Polaków.
Mord był zaplanowany wcześniej i sprawnie przeprowadzony według przygotowanych zawczasu list proskrypcyjnych.
Na listach znaleźli się przedstawiciele polskiej elity, inteligencji, księża, nauczyciele, urzędnicy, przedsiębiorcy, działacze społeczni i narodowi.
Zginęło około 30 tysięcy Polaków.
Niemcy starannie zacierali ślady zbrodni – jeszcze w 1944 roku rozkopywano masowe mogiły i palono ciała pomordowanych.
Opracowanie „Zbrodnia pomorska 1939” przedstawia na wstępie założenia „odpolszczenia” Pomorza.
Wiele miejsca poświecono organizacji Selbstschutzu, złożonego z pomorskich Niemców.
Opisano przebieg aresztowań i uwięzienia Pomorzan.
Przedstawiono organizację masowych rozstrzeliwań i lokalizację dołów śmierci.
Opisano w końcu proces niszczenia przez Niemców śladów zbrodni.
Przedstawiono szacunkowe dane o skali ludobójstwa.
Książkę kończy lista miejsc kaźni z 1939 roku.
Sylwia Grochowina
„Toruński Holokaust”
Losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalałych ofiar i świadków
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Towarzystwo Naukowe w Toruniu
Toruń 2016
Sygnatura SIRr VIb/8-67
Dr hab. Sylwia Grochowina jest adiunktem w Instytucie Historii i Archiwistyki UMK.
Specjalizuje się w historii powszechnej i Polski XX wieku, zwłaszcza w badaniach nad okresem okupacji niemieckiej, eksterminacją ludności polskiej, dziejami Kościoła katolickiego i innych wyznań, niemiecką polityką oświatową i kulturalną.
Jest autorką wielu monografii i artykułów naukowych, na przykład:
| 1. | Nauczanie dzieci polskich w jawnym niemieckim i tajnym polskim systemie szkolnym w Toruniu w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. – Toruń : Fundacja „Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Polek”, 2007. |
| 2. | Polityka kulturalna niemieckich władz okupacyjnych w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie, w okręgu Rzeszy Kraj Warty i w Rejencji Katowickiej w latach 1939-1945 / Sylwia Grochowina. – Toruń : Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej, 2013. |
| 3. | Szkolnictwo niemieckie w Okręgu Rzeszy Gdańsk – Prusy Zachodnie w latach 1939-1945 (obszar II RP) / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Mado, 2008. |
| 4. | „Toruński Holokaust” : losy Żydówek z podobozu KL Stutthof o nazwie Baukommando Weichsel (OT Thorn) w świetle relacji i wspomnień ocalalych ofiar i świadków / Sylwia Grochowina. – Toruń : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika : Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 2016. |
Książka „Toruński Holokaust” odsłania mało znane oblicze zagłady Żydów.
Poświęcona jest tragicznym losom kobiet żydowskich pracujących w podobozie KL Stutthof w Toruniu pod nazwą Baukommando Weichsel (Organisation Todt Thorn).
Obóz ten funkcjonował od końca sierpnia 1944 do stycznia 1945 roku.
Obóz wykonywał specjalne plany budowlane w okolicach Torunia (budowa umocnień wojskowych wokół Torunia).
Kadrą obozu było około 140 esesmanów.
W obozie pracowało około 5000 Żydówek.
Praca była metodą prowadzącą do ich wycieńczenia i śmierci.
Podstawowym źródłem informacji na temat funkcjonowania obozu są zeznania i wspomnienia kobiet, które przeżyły katorżniczą pracę.
Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Bydgoszczy zgromadziła również zeznania Polaków, którzy byli świadkami koszmaru więźniów obozu.
Sylwia Grochowina oddaje w wielu miejscach monografii głos ofiarom tragedii, co czyni opracowanie szczególnie wyrazistym i plastycznym.
Książka podzielona została na sześć rozdziałów.
Rozdział I – Droga do zbrodni holokaustu
Autorka omawia w nim nazistowską politykę wobec Żydów do 1939 roku oraz jej ewolucje od agresji na Polskę do 1945 roku.
Rozdział II – Nie tylko KL Auschwitz… Obóz Stutthof
W rozdziale przedstawiono powstanie, status i strukturę KL Stutthof oraz organizację pracy więźniów.
Opisano również przebieg ewakuacji obozu.
Rozdział III – KL Stutthof w realizacji planu „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”
Rozdział IV – Podobozy dla więźniów żydowskich
Rozdział V – Baukommando Weichsel (OT Thorn)
Autorka opisała utworzenie i załogę obozu.
Przedstawiła siłę roboczą i zasięg pracy.
Omówiła warunki bytowe więźniarek żydowskich.
Napisała o szykanach i śmiertelności.
Opisała również przebieg ewakuacji.
Rozdział VI – Po wojnie…
Rozdział poświęcony jest odpowiedzialności za zbrodnie.
Zawarto w nim również opis prac ekshumacyjnych.
Przedstawiono też upamiętnienie zbrodni.
Całość książki dopełnia rozdział „Świadectwa zbrodni”.
Znalazły się w nim:
- dokumenty niemieckie
- relacje ocalałych ofiar i świadków
- protokoły z prac ekshumacyjnych
- fotografie
